مطالبات مشکوک الوصول یا مطالبات م م. از جمله دغدغه ها و مسائل مبهم مدیران و حسابداران است. در پایان سال مالی باید صورت مالی تهیه شود و تکلیف وصول برخی از مطالبات مشخص نیست. ضرر و زیان ناشی از این مطالبات که ممکن است سوخت شوند هم کم نیست. حتماً در مورد مطالبات مشکوک الوصول سؤالات ابهامات زیادی دارید.
کدام یک از این موارد پرسش شماست:
- چطور مطالبات مشکوک الوصول را شناسایی کنیم؟
- ذخیره و هزینه مطالبات مشکوک الوصول چیست و چطور محاسبه میشود؟
- وصول حسابهای مشکوک الوصول به چه صورتی است؟
- مالیات شامل این مطالبات میشود یا خیر؟ قانون در این مورد چه نظری دارد؟
- ذخیره مطالبات مشکوک الوصول دارایی است یا بدهی؟
- نکات مهم و طلایی حسابهای مشکوک الوصول
مطالبات مشکوک الوصول چیست و چگونه ایجاد می شوند؟
معمولاً به این علتها در وصول حسابهای دریافتنی شک و ابهام ایجاد میشود:
- ورشکستگی
- کلاهبرداری
- تقلب در معامله
- اعسار طرف حساب
این‌گونه حسابها به‌عنوان حسابها یا مطالبات مشکوک الوصول شناخته میشوند.
تنها زمانِ شناسایی مطالبات مشکوک الوصول، پایان هر دوره مالی است. بعد از این که حسابهای مالی را بررسی کردید، باید حسابهای موقت را ببندید و حساب دائمی را به دوره بعد منتقل کنید. بعد از این است که مطالبات مشکوک الوصول باید شناسایی شوند.
برای شناسایی این گونه مطالبات و مقدار درصد وصول شدن یا نشدن آنها، از چند روش استفاده میکنند. اگر قابل وصول بودن تمام یا بخشی از مطالبات مشخص نباشد، معادل آن را اندوخته یا ذخیره مطالبات مشکوک الوصول و در ردیف بستانکار میشناسند. از آنجا که احتمال وصول مطالبات هم ضعیف است، در جهت وضع هزینه های دوره مالی، معادل همان مطالبات را جزو هزینه مطالبات مشکوک الوصول و در ردیف بدهکار قرار میدهند.
نحوه شناسایی مطالبات مشکوک الوصول و ثبت آنها
با چند روش، به سرعت میتوانید مطالبات مشکوک الوصول، ذخیره و هزینه آنها را شناسایی کنید:
- نسبت یا درصدی از حساب دریافتی یا مانده بدهکاران: با توجه به تجارب سالهای گذشته، شرکت میداند که درصدی از مطالبات بدهکاران در پایان سال قابل وصول نیست. بر این اساس، درصدی از حسابهای دریافتنی به عنوان ذخیره و هزینه مطالبات مشکوک الوصول شناخته میشوند. در این روش، مانده حسابهای دریافتنی در دوره های پیشین را بدست آورید. مطالبات مشکوک الوصول را از این مانده ها شناسایی کنید و در دفتر ثبت کنید.
- تجزیه سنی حساب دریافتنی یا تعیین مدت بدهی در جداول زمانی: حسابهای دریافتنی را طبق تاریخ سررسید در یک جدول قرار دهید. بر اساس تجربه سالهای قبل، درصد وصول هر کدام از مطالبات را مشخص کنید. حساب مشکوک الوصول در این لیست همان مطالباتی است که با درصدی کم، زمان کمی از سررسیدشان گذشته و یا مانده است. در مرحله بعد، مطالباتی که از زمان سررسیدشان خیلی گذشته است، با درصد بیشتر مطالبات مشکوک الوصول بشناسید.
مثلاً: درصد مطالبات مشکوک الوصول را بر اساس سررسید به این صورت مشخص کنید:
- سررسید یک تا سی روز گذشته: 10 درصد
- سرسید 31 تا 60 روز گذشته: 15 درصد
- سررسید 61 تا 90 روز گذشته: 20 درصد
- سررسید بیشتر از 90 روز گذشته: 25 درصد
فرمول محاسبه درصدی از حساب دریافتنی
مانده پایان دوره + فروش نسیه – مطالبات وصول شده * درصد مطالبات مشکوک الوصول = ثبت مبلغ بدست آمده در دفاتر به این صورت: هزینه مشکوک الوصول در قسمت بدهکار و ذخیره مشکوک الوصول در قسمت بستانکار (هر دو معادل همان مبلغ بدست آمده)
فرمول محاسبه تجزیه سنی حساب دریافتنی
مطالبات از هر طرف حساب * درصد سررسید = n / n1 / n2
تمامی مطالبات از هر بدهکار را جمع بزنید:
n + n1 = n2+ x میشود مجموع مطالبات مشکوک الوصول که در دفتر در قسمت هزینه مشکوک الوصول و ذخیره مشکوک الوصول ثبت میکنید.
انجام دستی این روش برای شرکتهایی که تعداد زیادی مشتری ندارند، مناسبتر است.اگر در نرم افزار حسابداری سپیدار سیستم پرداختی و واریزی را ثبت میکنید، به راحتی میتوانید از این شیوه استفاده کنید.
- درصدی از فروش نسیه: حساب فروش نسیه دورههای پیش را بررسی کنید. از مانده آنها، حسابهای مشکوک الوصول را بیرون بکشید و در دفتر ثبت کنید.
فرمول محاسبه درصدی از فروش نسیه
ابتدا فروش نقد و فروش نسیه را محاسبه کنید و در پایان آن را خالص کنید.
محاسبه فروش نقد: درصد فروش نقد * کل فروش نسیه = n
محاسبه فروش نسیه: کل فروش نسیه – n = x
خالص کردن فروش نسیه: X – تخفیفات نقدی فروش نسیه = y * درصد مطالبات م.م.= z
- بررسی موردی کلیه اقلام: در شرکت یا موسسه ای که تعداد حسابها و معاملهها کم است، از این روش استفاده میکنند. هر یک از حسابهای دریافتنی را بررسی کنید. مواردی که احتمال وصول یا عدم وصول آنها مشکوک است، بیرون بکشید. درصد احتمال وصول هر کدام را مشخص کنید و در هم ضرب کنید. هر حساب مشکوک الوصول را بعد از شناسایی در دفتر ثبت کنید.
فرمول محاسبه بررسی موردی
مطالبات از هر طرف حساب * درصد مطالبات مشکوک الوصول = n / n1 / n2
n + n1 + n2 = X یا کل مطالبات شرکت که باید در دفاتر، در بخش هزینه مطالبات مشکوک الوصول و ذخیره مطالبات مشکوک الوصول ثبت کنید.
هزینه مطالبات مشکوک الوصول چیست؟
زمانی که در پایان دوره مالی، تک تک حسابها بررسی شود و حسابهای مشکوک الوصول شناسایی شود، هزینه مطالبات مشکوک الوصول هم محاسبه میشود. این هزینه ها در دفاتر به عنوان بدهکار باید ثبت شوند. احتمال دارد هزینه مطالبات مشکوک الوصول وصول شده و یا سوخت شود. میتوانید آن را به ذخیره مطالبات مشکوک الوصول دوره بعد منتقل کنید.
پس به طور خلاصه، هزینه مطالبات مشکوک الوصول یک حساب سود و زیانی موقت است که در پایان دوره مالی که بر طبق اصل تطابق باید به حساب دائمی منتقل شود یا بسته شود.
وصول مطالبات مشکوک الوصول چگونه مشخص میشود؟
وصول مطالبات مشکوک الوصول به دلیل اتفاقاتی که ذکر کردیم، مبهم و نامشخص است. حسابهایی که قابل وصول نیستند و آنهایی که احتمال دارد وصول شوند، مشخص کنید. احتمال دارد بعد از سررسید، وصول مطالبات انجام شود. در این زمان، مطالبات وصول شده را از حساب ذخیره خارج کنید و از حساب دریافتنی کم کنید. به این ترتیب، مطالبات مشکوک الوصول، قابل وصول یا لاوصول میشوند.
مالیات حسابهای مشکوک الوصول
در بند یازده ماده 148 قانون مالیات مستقیم، این دسته از مطالبات، تحت شرایطی، از جمله هزینه های قابل قبول مالیاتی هستند. به بیان دقیقتر، با داشتن شروط زیر است که در ردیف حسابداری قرار می‌گیرند:
- ضروری است مطالبات مشکوک الوصول در خصوص فعالیتهای شرکت باشد.
- برای وصول نشدن آنها، احتمالی قوی در نظر داشته باشید.
- برای مشخص شدن وضعیت وصول یا عدم وصول آنها لازم است در دفتر ثبت شده باشند.
- مقدار ذخیره مطالبات مشکوک الوصول هر مشتری به صورت جداگانه معین شده باشد.
- اسناد و مدارک آنها کاملاً موجود باشد.
مالیات ذخیره مطالبات مشکوک الوصول
چند مورد از بند 11 ماده 148، در مورد مالیات ذخیره مطالبات مشکوک الوصول است. پذیرش این ذخیره مشروط به رعایت این قوانین است:
- برای هر کدام از صاحبان حساب که ممکن است بدهیشان لاوصول شود، مقدار ذخیره حساب مشکوک الوصول جداگانه معین شود.
- برای مشخص شدن حساب لاوصول یا قابل وصول، ضروری است ذخیره حساب مشکوک الوصول در دفاتر شرکت یا موسسه ثبت شده باشد.
ذخیره مطالبات مشکوک الوصول دارایی است یا بدهی؟
زمانی که به وصول شدن مطالبات شک میکنیم، حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول را بستانکار میکنیم. به بیان دیگر، ذخیره مطالبات مشکوک الوصول حاوی مانده بستانکار است. این حسابها باید زیر لیست حسابهای دریافتنی در دارایی های جاری به صورت کاهنده قرار بگیرد. زمانی که از سوخت شدن و غیر قابل برگشت بودن حساب مطمئن شدید، ذخیره مطالبات مشکوک الوصول بدهکار میشوند.
نکات مهم حسابهای مشکوک الوصول
در مورد حسابهای مشکوک الوصول به این نکات توجه کنید:
- حسابها و مطالباتی که در وصول آنها شک و ابهام وجود دارد، مطالبات مشکوک الوصول می‌خوانند. وضعیت وصول مطالبات مشکوک الوصول بعد از مدتی مشخص میشود: یا قابل وصول هستند یا لاوصول. میتوان بر اساس تجربه دوره های مالی قبل، درصد وصول آنها را مشخص کرد.
- در زمان شناسایی مطالبات مشکوک الوصول ذخیره مطالبات و هزینه آنها را هم تعیین کنید.
- به 4 روش، مطالبات مشکوک الوصول را محاسبه و شناسایی میکنند. فرمول محاسبه هر کدام را با استفاده از درصدهای وصول، در ابتدای مقاله ذکر کردیم.
- ذخیره مطالبات مشکوک الوصول را از حسابهای دریافتنی شناسایی میکنند. روشهای درصدی، تجزیه سنی و فروش نسیه را برای محاسبه این مطالبات به کار میبرند. برای محاسبه دقیق آن، لازم است در تمامی حسابها اصل تطابق رعایت شده باشد.
- حسابدار موظف است در پایان دوره مالی، بعد از شناسایی تمامی حسابهای مشکوک الوصول، هزینه آنها را محاسبه کند و در دفاتر به ثبت برساند.
- مالیات مطالبات مشکوک الوصول و ذخیره آنها، طبق بند 11 ماده 148 قانون مالیات مستقیم، تحت شرایط ذکر شده در بالا پذیرفته میشود.
- ذخیره مطالبات مشکوک الوصول در شرایط مختلف میتواند بدهی و یا دارایی باشد.
سئوالات متداول
- ذخیره مطالبات مشکوکالوصول دارایی است یا بدهی؟
زمانی که به وصول شدن مطالبات شک میکنیم، حساب ذخیره مطالبات مشکوکالوصول را بستانکار میکنیم. به بیان دیگر، ذخیره مطالبات مشکوکالوصول حاوی مانده بستانکار است.
- نحوه شناسایی مطالبات مشکوکالوصول و ثبت آنها به چه شکلی است؟
با چند روش، به سرعت میتوانید مطالبات مشکوکالوصول، ذخیره و هزینه آنها را شناسایی کنید که در این مقاله به طر کامل توضیح داده شده است.
- شناسایی مطالبات مشکوکالوصول به چه صورتی انجام میشود؟
معمولاً به این علتها در وصول حسابهای دریافتنی شک و ابهام ایجاد میشود: ورشکستگی، کلاهبرداری، تقلب در معامله و اعسار طرف حساب