ریسک مالی یکی از خطراتی است که در سرمایه گذاری باید مورد توجه قرار بگیرد. این مفهوم در صورت تخمین و تحلیل نادرست میتواند منجر به از دست دادن سرمایه برای ذینفعان شود. ریسک‌های مالی در همه سطوح و مشاغل وجود دارند و در اندازه‌های مختلف تجارت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
بنابراین فرقی ندارد که یک کسب و کار کوچک را اداره می‌کنید، یا یک هلدینگ بزرگ را، زیرا در نهایت در مواقع مختلفی از تصمیم گیر‌های سرمایه گذاری خود مجبور به ریسک مالی هستید. در این مطلب به تعریف ریسک مالی، انواع ریسک مالی، تأثیر آن بر بازار و ابزارهای کنترل ریسک مالی می‌پردازیم.
ریسک مالی چیست؟
در زبان ساده ریسک را میتوان تفاوت بین بازده واقعی و بازده مورد انتظار دانست. ریسک مالی به امکان از دست دادن پول در یک سرمایه گذاری تجاری گفته می‌شود. این مفهوم به طور کلی بر توانایی تجارت شما برای انجام تعهدات مالی و کنترل و مدیریت بدهی اشاره دارد و درجه ای از عدم اطمینان یا زیان مالی بالقوه را در تصمیم گیری سرمایه گذاری نشان می‌دهد.
ریسک مالی به دلایل متعدد از جمله بی ثباتی در بازارهای مالی مختلف مثل بی ثباتی در نرخ ارز، نرخ بهره یا قیمت سهام به وجود می‌آید. در تعریف ریسک مالی باید به دوام کسب و کار توجه شود، زیرا این روند میتواند روی کلیه فرآیندهای تجاری مثل توانایی سودآوری، پوشش هزینه‌های عملیاتی، پرداخت حقوق و هزینه‌های تولید تأثیر داشته باشد.
تمامی سرمایه گذاری‌های موجود درجاتی از ریسک مالی را تجربه می‌کنند. هر شغلی ریسک مالی و بازده سرمایه گذاری متفاوتی را تجربه می‌کند. تفاوت‌هایی که در این میان وجود دارند شامل موارد متعددی میشوند. از جمله آن‌ها میتوانیم سرعت رشد پول، میزان سودآوری و امنیت سرمایه گذاری را نام ببریم.
از آن جایی که ریسک مالی به هر حال مشاغل مختلف را تحت تأثیر قرار می‌دهد، پس سهامداران و صاحبان مشاغل باید به خوبی از این موضوع آگاهی داشته باشند تا بتوانند برای جلوگیری از خطرات آن راه حل‌های لازم را پیدا کنند.
ریسک مالی برای کسب‌وکارها چگونه است؟
در تعریف ریسک مالی گفتیم که یک موقعیت بالقوه در آینده محسوب می‌شود که میتواند منجر به از دست دادن سرمایه یا رشد تجارتی خاص شود. به همین دلیل بسیار اهمیت دارد که علاوه بر تعریف ریسک مالی، با انواع این مفهوم در بازار سرمایه گذاری هم آشنا باشیم. در ادامه به ذکر دسته‌های رایج ریسک مالی می‌پردازیم.
ریسک بازار
ریسک بازار به تمامی عواملی در بازار اشاره دارد که می‌توانند روی موفقیت یا سقوط ارزش یک شرکت اثر بگذارند. تغییر در نرخ ارز، هزینه‌های مربوط به مواد خام، افزایش نرخ بهره در کنار سایر نوسانات بازار را میتوان به عنوان عوامل مؤثر بر ریسک بازار در نظر گرفت. برای مثال تغییر نرخ ارز میتواند در میزان رقابت پذیری تولیدات شما یا بازپرداخت بدهی‌هایتان تأثیر بگذارد.
ریسک اعتباری
در تعریف ریسک مالی اعتباری باید بگوییم که این مفهوم به احتمال عدم پرداخت بدهی به طلبکار مثل بانک یا تأمین کننده موجودی اشاره دارد. از سوی دیگر ریسک اعتباری میتواند از سوی شما انجام شود و مشتریان را در بازپرداخت آن دچار مشکل کند.
ریسک نقدینگی
ریسک نقدینگی هم در تعریف ریسک مالی مورد توجه است. این ریسک به توانایی مالی شما برای پاسخ دادن به تقاضاهای مالی در مدت زمان کوتاه به منظور انجام معاملات تجاری اشاره دارد. مشکلات بالقوه جریانات نقدی را میتوان منابع کلیدی ریسک نقدینگی برشمرد. این حالت میتواند به دلایل متعدد مثل رکود فصلی یا کمبود خریدار ایجاد شود.
ریسک عملیاتی
ریسک عملیاتی به کلیه مواردی گفته می‌شود که به دلیل تصمیمات یا سیاست‌های شرکت شما می‌توانند باعث متحمل شدن ضرر یا تأثیر منفی روی رویه‌های مختلف کسب و کار شوند. برای مثال خطاهای کارکنان شرکت یا بروز نقص فنی از جمله ریسک‌های عملیاتی محسوب میشوند.
چگونه دولتها ریسک مالی را جبران می‌کنند؟
دولتها از طریق ایجاد جریانات مختلف سعی در جبران ریسک مالی دارند. برای مثال بر اساس استاندارد ریسک سازمانی از 5 فاکتور شناسایی عامل ریسک، تحلیل و ارزیابی آن، در پیش گرفتن راهبردهای لازم برای مقابله با ریسک، اجرا، کنترل و نظارت استفاده می‌کنند. اما کلیه کسب و کارها صرف نظر از اندازه صنعت خود می‌توانند از طریق روش‌های زیر، تا حد زیادی ریسک مالی تجارتشان را تحت کنترل درآورند.
- خطرات را شناسایی کرده و میزان تأثیر آن‌ها را اندازه گیری کنند.
- با توجه به عوامل موجود در مورد ریسک مورد نظر تصمیم درست را اتخاذ کنند.
- به صورت مداوم خطرات موجود را ارزیابی کنند.
- به دنبال متنوع کردن منابع درآمدی باشند.
- مراقبت پرداخت اعتبار به مشتریان باشند.
- مشکلات بالقوه جریانات نقدی را شناسایی کرده و آن‌ها را تحت نظر داشته باشند.
- برای مقابله با ریسک تجاری از بیمه استفاده کنند.
- ترتیبات مالی با کلیه طلبکاران را بررسی و طبق اولویت آن‌ها را دسته بندی کنند.
تأثیر ریسک های مالی بر بازارها
در تعریف ریسک مالی، به تأثیر آن بر کسب و کار اشاره کردیم. اما این ریسک میتواند روی بازارهای مختلف هم تأثیر داشته باشد. برای مثال ریسک سهام میتواند روی نوسانات ناگهانی قیمت سهام اثرگذار باشد. از سوی دیگر تغییرات نرخ بهره در بازار هم می‌توانند منجر به بروز خطرات مالی برای کسب و کارهای مختلف شوند.
تمامی این موارد می‌توانند روی بازار بدهی اثرات منفی بگذارند و باعث شوند که شرکت‌ها در پرداخت بدهی دچار مشکل شوند که این مسئله میتواند منجر به آسیب زدن به سرمایه گذاران شود.
ریسک بازار را میتوان یک ریسک غیر قابل تنوع دانست، زیرا بر تمام طبقات دارایی اثر خواهد داشت و غیر قابل پیش بینی است. یک سرمایه گذار تنها قادر است که این نوع ریسک را با پوشش سبد سهام کاهش دهد. چهار منبع اصلی ریسک مؤثر بر بازار شامل ریسک نرخ بهره، ریسک قیمت سهام، ریسک ارز خارجی و ریسک کالا میشوند.
چگونه ریسک‌های مالی بر افراد تأثیر می‌گذارد؟
تا به اینجا با تعریف ریسک مالی و انواع آن آشنا شدیم. اما ریسک مالی نه تنها روی بازار و کسب و کارها اثر دارد، بلکه میتواند روی افراد هم تأثیراتی داشته باشد که حتی میتواند منجر به ورشکستگی آن‌ها شود. به همین دلیل مدیریت ریسک مالی برای دستیابی به اهداف مالی و حفاظت از دارایی‌های مختلف ضروری به نظر می‌رسد.
ریسک مالی در افراد خطر زیان مالی و بروز عملکرد اجتماعی منفی را برای آن‌ها در پی دارد و منجر به نارسایی در سرمایه انسانی یا مدیریت منابع انسانی می‌شود. برای مثال ناتوانی در جذب افراد، ایجاد انگیزه در آن‌ها یا حفظ منابع شایسته در این دسته جای می‌گیرند. ریسک مالی در افراد حتی میتواند منجر به بروز خطاهای انسانی، کلاهبرداری یا بروز سایر رفتارهای غیر اخلاقی شود.
ابزارهای کنترل ریسک مالی
ابزارها و منابع مختلفی وجود دارند که در اختیار افراد، شرکت‌ها و دولتها قرار می‌گیرند تا بتوانند میزان ریسک مالی را پیش بینی کنند و بر اساس تخمین آن تصمیم گیر‌های مالی خود را انجام دهند. این ابزارها به مجموعه ای از سیستم‌ها و فرآیندهایی گفته میشوند که برای شناسایی و ارزیابی ریسک‌های مالی کاربرد دارند.
قبل از اینکه به معرفی ابزارها بپردازیم، بهتر است روش‌های مقابله با خطرات ناشی از ریسک مالی را بررسی کنیم که شامل پذیرش ریسک، حذف خطر ریسک، اشتراک ریسک و انتقال ریسک میشوند. برای مثال در پذیرش ریسک یک تولید کننده میتواند نوسانات مربوط به قیمت کالاها را در تولید خود پذیرفته و آن‌ها را روی قیمت نهایی کالای خود اعمال کند. سایر روش‌ها هم به همین منوال باید مورد توجه قرار گیرند.
اما از جمله محبوب ترین رویکردهایی که توسط تحلیلگران و متخصصان سرمایه گذاری و اقتصادی برای ارزیابی ریسک‌های مرتبط با سرمایه گذاری یا بازار مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل موارد زیر هستند.
تحلیل بنیادی
ابزار تحلیل بنیادی از تمامی جنبه‌های دارایی سازمان از جمله سود، برای برآورد میزان ریسک مالی استفاده می‌کند. این شیوه برای محاسبه ارزش ذاتی شرکت هم کاربرد دارد.
تحلیل تکنیکال
این ابزار کنترل ریسک مالی از آمار موجود در کنار قیمت سهام، بازده تاریخی سرمایه گذاری و حجم معاملات موجود برای تعیین وضعیت موجود استفاده می‌کند.
تحلیل کمی
در تحلیل کمی ارزیابی ریسک بر اساس عملکرد گذشته و دوره ای شرکت به کمک انجام محاسبات خاص نسبت مالی خواهد بود.
جمع‌بندی
در این مطلب به تعریف ریسک مالی پرداختیم و انواع ریسک مالی از جمله ریسک عملیاتی، ریسک بازار، ریسک نقدینگی و ریسک اعتباری را بررسی کردیم. به طور کلی ریسک مالی را میتوان فرصتی برای کسب پاداش یا ضرر و زیان دانست.
اشکال مختلف ریسک مالی مشاغل، افراد و به طور کلی اقتصاد را از طریق روش‌های مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهند. تأثیر منفی هر کدام از این ریسک‌ها را میتوان با استفاده از ابزارهای کاربردی و مخصوص مدیریت محاسبات ریسک کاهش داد.