استانداردهای حسابداری دولتی مجموعه‌ای از مبانی و دستور العمل ها ها هستند که در حسابداری دولتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. حسابداری دولتی مانند سایر شاخه‌های حسابداری نیاز به یک زبان مشترک دارد تا همه افرادی که در این شاخه فعالیت می‌کنند بتوانند اسناد و مدارک را درک کنند. همچنین یکپارچه بودن صورت‌های مالی در سازمان‌های دولتی فرآیند حسابرسی به آنها را ساده‌تر می‌کند. به همین دلیل باید معیارها یا استانداردهایی وجود داشته باشد. اگر نمی‌دانید استانداردهای حسابداری دولتی چیست تا انتهای این مطلب همراه سپیدار سیستم باشید.
استاندارد حسابداردی دولتی چیست؟ معیار صورت‌های مالی دولتی
حسابداری دولتی فرآیند آیت که در آن گزارش‌های مالی همه دستگاه‌ها و سازمان‌های جمع آوری و به صورت گزارش مالی و صورت مالی در می‌آیند. با استفاده از حسابداری دولتی می‌توان برنامه ریزی‌ها و تصمیم گیری‌های لازم برای کنترل بودجه دستگاه دولتی را انجام داد.
اما برای اینکه گزارش‌ها و صورت‌های مالی دولت دارای قاعده یکسان باشد به استانداردهایی نیاز است که به آن استانداردهای حسابداری دولتی می گوییم. استاندارد حسابداری دولتی بخشی از استانداردهای حسابداری است که توسط کمیته تدوین استانداردهای حسابداری دولتی تعیین می‌گردد.
مبنای حسابداری دولتی در ایران چیست؟
استانداردها یا مبنای حسابداری دولتی در ایران توسط سازمان حسابرسی تعیین شده است. در سال 1388 کمیته تدوین استانداردهای حسابداری دولتی در ایران راه اندازی شد و شروع به کار کرد. وظیفه این کمیته اصلاح ساختار نظام مالی در حسابداری دولتی و تدوین استانداردهای ایران بر اساس استانداردهای بین المللی حسابداری در بخش عمومی است. به زبان ساده‌تر، مبنای حسابداری دولتی ایران همان استانداردهای حسابداری بین المللی بخش عمومی است. البته تغییراتی در این استانداردها داده شده است.
سازمان حسابرسی کل کشور، نظام حسابداری بخش عومی را در 7 فصل و به همراه 8 پیوست تدوین کرده است. این استانداردها به صورت سالانه اصلاح شده و ارائه می‌شوند تا مورد استفاده حسابداران و حسابرسان دولتی قرار بگیرند. حسابداری دولتی تفاوت زیادی در بخش‌های جزئی با حسابداری بخش‌های خصوصی دارد. برای مثال ارسال لیست مالیات حقوق در بخش خصوصی دارای استانداردهای متفاوتی است که باید توسط حسابداران به خوبی رعایت شوند.
کاربرد استانداردهای حسابداری دولتی، دلیل اهمیت حسابداری دولتی
استاندارد حسابداری دولتی باعث یکپارچه سازی نحوه تهیه گزارشات و صورت‌های مالی می‌شود. علاوه بر ساده‌تر شدن حسابرسی به اسناد و گزارش‌های مربوط به بودجه دستگاه‌های دولتی، استفاده از استانداردها مزایای زیر را به دنبال دارد:
- ارتقای کیفیت گزارگشری مالی داخلی و خارجی دولت‌ها
- افزایس انضباط مالی
- اجتناب از سوء مدیریت
- کمک به راهبری مطلوب در بخش عمومی
- شکل گیری رویه‌های گزارشگری مالی مناسب
- یکنواخت سازی گزارشگری مالی دولت با مبانی اقتصادی و حسابداری بازرگانی
- افزایش کارایی و اثر بخشی رد حسابرسی
به این ترتیب وجود چنین معیارهایی برای حسابرسی دولتی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. تقریباً مشابه این مزایا در در استانداردهای حسابرسی بخش‌های خصوصی نیز دیده می‌شود. به این ترتیب در زمان حسابرسی و تعیین مواردی مانند مالیات بر ارزش افزوده فرآیند ساده‌تر و کارآمدتری طی می‌شود.
هیئت استانداردهای حسابداری دولتی چیست؟
International Public Sector Accounting Standards یا هیئت استانداردهای بین المللی حسابداری بخش عمومی (IPSASB) یک نهاد مستقل است که استانداردهای حسابداری و راهنمایی‌های مربوط به آن را برای استفاده توس نهادهای بخش دولتی توسعه می‌دهند. از این رو به آن هیئت استانداردهای حسابداری دولتی نیز گفته می‌شود. البته نباید با هیئت استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا (GASB) اشتباه گرفته شود.
این هیئت تحت پشتیبانی فدراسیون بین المللی حسابداران (IFAC) قرار دارد. هدف اصلی هیئت استانداردهای حسابداری بخش عمومی، تقویت مدیرت مالی عمومی در سطح جهانی از طریق استانداردهای بین المللی بخش عمومی بر مبنای تعهدی است. حسابداری بر مبنای تعهد به این معناست که زمانی که در حال تهیه صورت‌های مالی با استفاده از نرم افزار حسابداری هستید، زمانی درآمدها شناسایی و در دفاتر حسابداری منعکس می شند که تحصیل شده یا تحقق یابند.
مبنای تعهدی در حسابداری دولتی چیست و چه معنایی دارد؟
دولت‌هایی که بر مبنای نقدی حسابهای مالی خود را گزارش می‌کنند، بدهی‌های اساسی مانند حقوق بازنشستگی را به حساب نمی‌آورند. اما با استفاده از حسابداری تعهدی، مدیریت مالی بهبود پیدا می‌کند و در نتیجه شفافیت مالی بخش دولتی نیز بیشتر می‌شود. همانطور که در بالا اشاره کردیم، در مبنای تعهدی حسابداری دولتی، زمانی یک در آمد شناسایی خواهد شد که تحقق یافت می‌شود. یعنی موضوع مورد اهیمت زمان تحقق در آمد است نه زمان وصول وجه. از طرفی زمان شناسایی و ثبت هزینه‌ها نیز همان زمان ایجاد یا تحقق هزینه‌ها است.
دولت‌ها به مرور با قبول استانداردهای تعیین شده توسط هیئت بین المللی استانداردهای حسابداری بخش عمومی، مبنای تعهدی را در حسابداری دولتی مورد استفاده قرار می‌دهند. دولت ایران نیز از اواخر دهه 80 مسیر اصلاح نظام مالی را با تکیه بر مبنای تعهدی در حسابداری دولتی در پیش گرفته است. در حال حاضر حسابرسی بیمه نیز در ایران بر همین مبنا انجام می‌شود.
خلاصه موازین و استانداردهای حسابداری دولتی؛ مهم‌ترین معیارهای حسابداری دولتی
اصول متعددی در حسابداری دولتی وجود دارند که توسط اکثریت حسابدارها پذیرفته شده هستند و در هنگام انجام فعالیت‌های حسابداری دولتی از آنها استفاده می‌شود. در اینجا به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
اصل تقدم قوانین و مقررات بر استانداردهای حسابداری:
قوانین دولتی بر اصول حسابداری تقدم دارند. هرجا بین قوانین دولتی و اصول حسابداری تناقض وجود داشت باید قوانین دولتی رعایت شوند.
اصل حسابداری بودجه‌ای:
کلیه عملیات حسابداری با توجه به بودجه مصوب صورت می‌پذیرد. یعنی تهیه و تنظیم حسابها بایستی منطبق با طبقه بندی بودجه مصوب باشد. تمام فعالیتها با توجه به ارقام پیش بینی شده بودجه انجام می‌گیرند و هدف اصلی اجرای درست قوانین بودجه‌ای است. به این ترتیب می‌توان وضعیت پیشرفت کارهای دولتی را اندازه گیری کرد.
اصل تقدم حسابداری تعهدی به حسابداری نقدی:
در آمدها، دریافت‌ها و کله پرداخت‌ها هنگامی که تحقق پیدا کردن در دفاتر ثبت می‌شوند تا پس از پایان دوره مالی بتوان اعتبارات مصوب و تخصیص یافته را کنترل کرد.
اصل تقدم تأمین اعبتار به تعهد:
برای انجام هر هزینه‌ای در حسابداری دولتی باید ابتدا منابع و اعتبار آن تعیین شود، سپس امکان تعهد وجود خواهد داشت.
اصل عدم سود و زیان:
در حسابداری دولتی رعایت قوانین و ضوابط و دستیابی به اهداف تعیین شده اهمیت بیشتری دارد. به همین دلیل سود و زیان برخلاف شرکت‌های خصوصی اهمیت زیادی ندارد.
اصل حسابهای مستقل برای وجوه مستقل:
برای انجام هر برنامه و فعالیت مالی در حسابداری دولتی باید از حساب مستقلی استفاده شود. حساب مستقل دارای واحد مالی و واحد حسابداری مشخص خواهد بود. به این ترتیب می‌توان حسابهای مختلف را به راحتی از هم تفکیک کرد.