حسابرسی در شرکت‌های بورسی اجباری است و در بسیاری از شرکت‌های دیگر نیز مدیران کسب‌وکار برای بهبود عملکرد مجموعه درخواست حسابرسی دوره‌ای به مؤسسات حسابرسی می‌دهند. در فرایند حسابرسی، حسابرسها برای هر کدام از سرفصل‌های موجود در صورتهای مالی مدارک خاصی را درخواست می‌کنند. در این مقاله می‌خواهیم توضیح دهیم که نحوه رسیدگی به هر یک از سرفصل‌ها چگونه است و حسابرس به چه مدارکی برای بررسی آنها نیاز دارد. علاوه بر بررسی نحوه حسابرسی سرفصل‌های مختلف، در پایان این مقاله اشاره‌ای به تغییرات استانداردهای گزارشگری حسابرسی نیز خواهیم داشت.
حسابرسی سرفصل داراییهای ثابت
داراییهای ثابت رایج‌ترین سرفصل در بین شرکت‌هایی هستند که در حوزه‌های کاری و صنایع مختلفی کار می‌کنند. هر شرکتی برای رسیدن به اهدافی که دارد و انجام دادن عملیات روزانه خود، نیاز به داشتن دارایی‌هایی مانند ساختمان و ماشین‌آلات دارد. برخی از ادعاهایی که شخص حقوقی درباره داراییهای ثابت دارد باید برای حسابرس ثابت شوند. یکی از این موارد، ادعای مالکیت داراییهای ثابت است که برای اثبات آن باید مدارکی مانند سند ارائه شود.
در مورد برخی از داراییهای ثابت مانند وسایل نقلیه، ممکن است علاوه بر رویت سند نیاز به بازرسی از وسیله نقلیه مورد نظر و بیمهنامه آنها باشد. بسیار مهم است که توجه داشت باشید عدم وجود پوشش بیمه برای وسایل نقلیه میتواند موجب درج در بازرسی یا تأکید بر موارد خاص شود. واحدهای مالی برای اینکه اثبات کنند کسری پوشش بیمه ندارند، میتوانند کاربرگی از بیمههای مربوط به وسایل نقلیه تهیه کنند و در اختیار حسابرسها قرار دهند. با تهیه این کاربرگ به سادگی می‌توانید از درج موارد مرتبط با پوشش بیمه در گزارش حسابرسی پیشگیری کنید.
حسابرسی سرفصل سرمایه‌گذاری‌ها
هر واحد اقتصادی برای به دست آوردن منافع اقتصادی، سرمایه‌گذاری‌هایی را انجام میدهد. این سرمایه‌گذاری‌ها تحت یک سرفصل جداگانه ثبت و نگهداری می‌شوند. سرمایهگذاری میتواند شامل موارد بسیار متنوعی بشود؛ از سرمایهگذاری در اوراق بهادار و سپرده‌های بانکی گرفته، تا سرمایهگذاری در املاک و واحدهای تولیدی و بازرگانی. مواردی که در سرفصل سرمایه‌گذاری‌ها ثبت می‌شوند به دو دسته جاری و غیرجاری تقسیم می‌شوند.
سرفصل سرمایهگذاری قطعاً مورد توجه ویژه حسابرسها قرار می‌گیرد. در بخش سرمایهگذاریهای جاری اگر سرمایهگذاری سریع المعامله داریم باید روش آن را مشخص کنیم؛ برای مثال اگر از روش ارزش بازار یا روش اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش استفاده کردهاید باید به صورت قابل اثبات برای حسابرس مشخص کنید و خالص ارزش فروش را در تاریخ ترازنامه تعیین کنید. مواردی که به عنوان نمونه در اینجا اشاره کردیم، به حسابرس کمک میکند که متوجه شود ماندههای شما در ارتباط با حساب سرمایهگذاری، ماندههای درستی هستند.
رسیدگی به لیست حقوق و دستمزد
حسابرسی که به سرفصل هزینه‌ها می‌خواهد رسیدگی کند، قطعاً یکی از مواردی که بررسی میکند، لیست حقوق و دستمزد است؛ میزان حقوق پایه، اضافه‌کارها، مزایا، ناخالص هزینه‌ها و خالص پرداختی، جزء مواردی هستند که مورد توجه و بررسی حسابرس قرار خواهند گرفت. البته طبیعتاً به دلیل محدودیت‌های زمانی، تمام لیست‌های 12 ماهه بررسی نمی‌شوند و به صورت گزینشی یک یا دو لیست حقوق و دستمزد مورد بررسی قرار می‌گیرند. علاوه بر این، نمونه‌هایی از احکام کارگزینی و ساعات اضافه‌کار و ساعت‌های ورود و خروج را باید به حسابرس ارائه بدهید. به یاد داشته باشید که حقوق و دستمزد یکی از مواردی است که با بیشترین دقت توسط حسابرس بررسی می‌شود.
حسابرسی سرفصل موجودی‌های کالا
گردش موجودی کالا بر روی صورت سود و زیان و صورت‌وضعیت مالی تأثیر بسیار چشم گیری دارد. همین موضوع باعث می‌شود که حسابرسها این سرفصل را به شکل ویژه‌ای مورد بررسی قرار بدهند. روند حسابرسی سرفصل موجودی‌های کالا به این صورت است که پس از انجام عملیات انبارگردانی، لیست مقداری موجودی کالا به واحد مالی ارسال و ارزش ریالی موجودی کالا مشخص می‌شود. اولین سندی که حسابرسها در ارتباط با موجودی کالا درخواست می‌کنند، لیست موجودی انبار است که گاها با نمونه‌هایی که از انبار تهیه کرده‌اند مورد مقایسه قرار می‌دهند.
مورد دیگری که باید با دقت بررسی شود، مغایرت‌های بین سیستم حسابداری انبار و موجودی تعدادی انبار است. پس از بررسی مغایرت‌های موجود، حسابرس درباره اهمیت آنها و لزوم درج بندهای تعدیلی در گزارش حسابرسی تصمیم خواهند گرفت. علاوه بر بررسی مغایرت‌های بین سیستم نرم‌افزاری انبار و کاردکس انبار، حسابرس روشهای اندازهگیری موجودی انبار که توسط واحد مالی تعیین شده است را نیز تحت نظر خواهد گرفت؛ مثلاً اگر در صورتهای مالی پایان سال، روش FIFO به عنوان روش اندازهگیری موجودی انبار اعلام شده است، حسابرس نحوه اجرا و نتایج آن را با دقت بررسی میکند. طبیعتاً برای بررسی این موارد، تیم حسابرسی از واحد مالی درخواست دسترسی به سیستم حسابداری انبار را خواهد داشت تا مبلغ درج شده به عنوان موجودی انبار در صورتهای مالی را با مبلغی که در سیستم حسابداری و با روش مشخصی (مثلاً FIFO) افشا شده، مقایسه کنند.
رسیدها و حواله‌های انبار، مورد دیگری هستند که حتماً از سمت حسابرسها درخواست می‌شوند. برای اینکه به همه این رسیدها به صورت طبقه‌بندی‌شده دسترسی داشته باشید، سعی کنید تمامی رسیدهای انبار را بر اساس شماره سریال بایگانی کنید و مواردی که باطل شده‌اند به صورت واضحی مشخص شده باشند. در کنار حواله‌های انبار، فاکتورهای خریدوفروش نیز اهمیت فراوانی دارند. توصیه ما این است که فاکتورهای خریدوفروش در کنار اسناد حسابرسی ضمیمه شوند تا حسابرسها با انتخاب یک سند برای حسابرسی بتواند به فاکتورهای مرتبط با آن نیز دسترسی داشته باشند.
تهیه و ارسال تأییدیه‌های حسابرسی
حسابرس ممکن است نیاز به تأییدیه‌های مرتبط با سرفصل‌های موجودی کالا، سرمایه‌گذاری‌ها، موجودی بانک و سایر موارد داشته باشد. وظیفه واحد مالی در این موارد این است که از ارسال و وصول تأییدیه‌های لازم اطمینان حاصل کند. بهتر است که واحد مالی رسیدهای پستی ارسال تأییدیه‌ها را نگهداری کند و به صورت مستمر پیگیر پاسخ این تأییدیه‌ها باشد. عدم اجرای این مراحل میتواند باعث درج بند محدودیت به عنوان یک بند شرط در گزارش حسابرسی مطرح شود.
حسابرسی سرفصل مالیات
حسابرسها از شرکت‌هایی که برگ تشخیص قطعی مالیات برای آنها ارسال شده است، این برگه را قطعاً درخواست می‌کنند و همچنین اسناد مربوط به مبلغ پرداختی را باید مشاهده کنند. در کنار برگ تشخیص مالیات عملکرد، برگ تشخیص مالیات‌های تکلیفی مانند مالیات حقوق نیز یکی دیگر از اسناد مالیاتی است که باید بررسی شوند. علاوه بر این موارد باید اظهارنامه مالیاتی و محاسبات مربوط به مالیات ابرازی را نیز در دسترس داشته باشید تا در صورت درخواست تیم حسابرسی، در اختیار آنها قرار بگیرد. هدف اصلی ارائه تمامی این اسناد و مدارک این است که اثبات کنید کسری ذخیره‌ای در خصوص مالیات ندارید. دقت کنید که در صورت قانع نشدن حسابرس در مورد عدم وجود کسری ذخیره، عدم توافق پیش می‌آید و گزارش حسابرس مشروط خواهد شد. در اینجا اشاره کوتاهی هم به تغییراتی که در نحوه گزارش‌دهی حسابرسی ایجاد شده است می‌کنیم تا با این تغییرات آشنا شوید.
گزارشگری حسابرسی برای سال 1402 چه تغییری کرده است؟
گزارش‌های حسابرسی که مدیران مالی در سال 1402 دریافت می‌کنند با گزارش‌هایی که در سال‌های قبل توسط مؤسسه حسابرسی تهیه و ارسال می‌شد تفاوت‌های محسوسی دارد. بر اساس آخرین تغییرات در استانداردهای حسابرسی، استانداردهای 700، 705،706، 720 و 570 تجدید نظر شدند و همچنین استاندارد شماره 701 حسابرسی لازم‌الاجرا شد.
اولین و مهم‌ترین تفاوتی که درباره گزارش‌های حسابرسی جدید می‌توانیم به آن اشاره کنیم، ترتیب قرار گرفتن بخش‌های مختلف گزارش حسابرسی است؛ برای مثال اظهارنظر حسابرس در گزارش‌های حسابرسی جدید در ابتدای گزارش می‌آید. علاوه بر این، طبق استاندارد 701، حسابرس باید موارد با اهمیتی که در فرایند حسابرسی با آنها روبرو شده است؛ اما در اظهارنظر حسابرسی اعلام نشده است را در نکات عمده حسابرسی اعلام کند.
سخن پایانی
مواردی که در این مقاله به آنها اشاره کردیم به واحد مالی کمک میکند تا فرایند حسابرسی را با سهولت بیشتری طی کنند و در نتیجه گزارش حسابرسی در زمان مناسب تهیه و به مجمع سهام‌داران ارائه می شود. در این مقاله شما را با مهم‌ترین سرفصل‌هایی که مورد توجه حسابرسها قرار می‌گیرد و نکات مهم مرتبط با نحوه حسابرسی آنها آشنا کردیم.
سؤال‌های متداول
آیا در دوره حسابرسی نیاز به ارائه بیمهنامه وسایل نقلیه وجود دارد؟
در مورد برخی از داراییهای ثابت مانند وسایل نقلیه، ممکن است علاوه بر رویت سند نیاز به بازرسی از وسیله نقلیه مورد نظر و بیمهنامه آنها باشد. بسیار مهم است که توجه داشت باشید عدم وجود پوشش بیمه برای وسایل نقلیه میتواند موجب درج در بازرسی یا تأکید بر موارد خاص شود. واحدهای مالی برای اینکه اثبات کنند کسری پوشش بیمه ندارند، میتوانند کاربرگی از بیمههای مربوط به وسایل نقلیه تهیه کنند و در اختیار حسابرسها قرار دهند.
آیا حسابرس روشهای اندازهگیری موجودی انبار را هم مورد بررسی قرار میدهد؟
حسابرس روشهای اندازهگیری موجودی انبار که توسط واحد مالی تعیین شده است را نیز تحت نظر خواهد گرفت؛ مثلاً اگر در صورتهای مالی پایان سال، روش FIFO به عنوان روش اندازهگیری موجودی انبار اعلام شده است، حسابرس نحوه اجرا و نتایج آن را با دقت بررسی میکند. طبیعتاً برای بررسی این موارد، تیم حسابرسی از واحد مالی درخواست دسترسی به سیستم حسابداری انبار را خواهد داشت تا مبلغ درج شده به عنوان موجودی انبار در صورتهای مالی را با مبلغی که در سیستم حسابداری و با روش مشخصی (مثلاً FIFO) افشا شده، مقایسه کنند.
حسابرس در بخش سرمایهگذاریهای جاری چه مواردی را بررسی میکند؟
در بخش سرمایهگذاریهای جاری اگر سرمایهگذاری سریع معامله داریم باید روش آن را مشخص کنیم؛ برای مثال اگر از روش ارزش بازار یا روش اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش استفاده کردهاید باید به صورت قابل اثبات برای حسابرس مشخص کنید و خالص ارزش فروش را در تاریخ ترازنامه تعیین کنید. مواردی که به عنوان نمونه در اینجا اشاره کردیم، به حسابرس کمک میکند که متوجه شود ماندههای شما در ارتباط با حساب سرمایهگذاری، ماندههای درستی هستند.