مالیات غیر مستقیم چیست و انواع آن کدامند؟

آیا می‌دانید بخش عمده‌ای از درآمدهای دولتی از طریق مالیات غیر مستقیم تامین می‌شود؟ مالیات غیرمستقیم که از طریق خرید کالاها و خدمات، بر مصرف‌کنندگان اعمال می‌شود، نقش ضروری در اقتصاد کشورها ایفا می‌کند.

با‌وجود‌اینکه مالیات غیر مستقیم بخشی جدانشدنی از زندگی روزمره ما است، اغلب افراد اطلاعات کمی در مورد چگونگی کارکرد، انواع و تاثیرهای آن بر جامعه دارند. در این مقاله، به بررسی دقیق و جامع مالیات غیر مستقیم، انواع مختلف و نقش آن‌ها در توسعه اقتصادی و اجتماعی می‌پردازیم.

دعوت می‌کنیم با ما همراه شوید تا درک بهتری از این ابزار مالی کلیدی و تاثیر آن بر زندگی خود به‌دست آورید.

تعریف مالیات غیر مستقیم

مالیات غیر مستقیم نوعی از مالیات است که به‌طورنامحسوس بر کالاها و خدمات وضع می‌شود و غیر‌مستقیم توسط مصرف‌کنندگان پرداخت می‌شود. در‌حالی‌که مالیات‌های مستقیم مانند مالیات بر درآمد، به‌طورمستقیم از درآمد یا دارایی افراد وصول می‌شوند.

مالیات‌های غیر مستقیم در قیمت کالاها و خدمات گنجانده شده و توسط خریداران پرداخت می‌گردند.

به‌عنوان مثال، مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و مالیات بر مصرف، دو نمونه از مالیات‌های غیر مستقیم هستند که در زندگی روزمره با آن‌ها روبه‌رو هستیم.

این نوع مالیات، سهولت در اخذ و پایداری درآمدی برای دولت‌ها را به‌ همراه دارد. برای فهم بیشتر در این خصوص پیشنهاد می‌کنیم خواندن مقاله «مالیات چیست؟» را از دست ندهید.

انواع مالیات غیر مستقیم

مالیات‌های غیر مستقیم، شامل مالیات بر ارزش افزوده، عوارض گمرکی، مالیات بر سوخت و مالیات بر مصرف می‎شود که به‌طورغیر مستقیم از مصرف‌کنندگان دریافت می‌شود.

در ادامه، به بررسی بیشتر هر یک از این انواع مالیات خواهیم پرداخت. انواع مالیات غیر مستقیم:

• مالیات ارزش افزوده
• عوارض گمرکی
• مالیات بر سوخت
• مالیات بر مصرف

مالیات بر ارزش افزوده (VAT)؛ پلی بین کسب‌ و کارها و خزانه دولتی

مالیات بر ارزش افزوده (VAT)، یکی از اصلی‌ترین منابع درآمدی دولت‌ها، به‌ویژه در اتحادیه اروپا، محسوب می‌شود. این مالیات غیرمستقیم، از تفاوت ارزش بین کالاها و خدمات عرضه‌شده و ارزش خریداری‌شده آن‌ها در یک دوره معین اخذ می‌شود.

VAT به‌عنوان مالیاتی چند‌مرحله‌ای در زنجیره تولید و توزیع، از واردات تا مصرف نهایی، براساس درصدی از ارزش افزوده اعمال می‎شود.

مالیات بر ارزش افزوده، نه‌تنها یکی از مهم‌ترین درآمدهای خزانه‌های استانی، شهرداری‌ها و دولت‌های مرکزی است، بلکه به سهولت و دقت در مدیریت مالیاتی کمک شایانی می‌کند.

در این راستا، نرم افزارهای حسابداری نیز در محاسبه و اعمال VAT در فرایندهای فروش و خدمات، نقش بسزایی ایفا می‌کنند و تسهیل‌گر روند محاسبه و پرداخت مالیات برای کسب‌وکارها و فروشندگان هستند.

مالیات بر مصرف؛ از مالیات بر فروش تا مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر مصرف، مالیاتی است که به خرید کالاها و استفاده از خدمات اعمال می‌شود. این مالیات نه بر درآمد یا سود سهام، بلکه بر مصرف‌کننده نهایی تحمیل می‌شود. به عبارت دیگر، هر چه میزان مصرف بیشتر باشد، مالیات پرداختی نیز افزایش پیدا می‌کند.

انواع مختلفی از مالیات بر مصرف وجود دارد، از‌جمله مالیات بر فروش، مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر کالاهای وارداتی.

نحوه محاسبه این مالیات ممکن است به‌صورت طرح تفریقی یا تجمعی باشد. در مقایسه با قانون مالیات‌های مستقیم که مالیات را بر درآمد و دارایی اشخاص اخذ می‌کند، مالیات بر مصرف بر پایه خرید و مصرف کالا و خدمات تعیین می‌شود و به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در سیاست‌های مالیاتی دولت‌ها به کار می‌رود.

حقوق گمرکی؛ مالیات غیر مستقیم از واردات کالا

حقوق ورودی، موسوم به حقوق گمرکی، یک شکل از مالیات‌های غیر مستقیم است که براساس قانون‌ و مقررات مرتبط، در لحظه‌ واردات کالا به داخل کشور اعمال و از طرف صاحب کالا پرداخت می‎شود.

این حقوق بر پایه درصدی از ارزش کالاهای وارداتی محاسبه و به‌عنوان یک منبع درآمدی الزامی برای دولت است. هدف اصلی از اجرای چنین سیاست‌های مالیاتی، تقویت صنعت داخلی و کاهش وابستگی اقتصادی به محصولات خارجی عنوان می‌شود.

به‌طورمثال، براساس مقررات مالیاتی، حقوق گمرکی شامل سود بازرگانی، ۳۰ درصد از ارزش خودروهای وارداتی و ۱۵ درصد حق ثبت، به‌علاوه ۴ درصد مالیات علی‌الحساب از ارزش کل کالای وارداتی، می‎شود.

قانون یکسان‌سازی حقوق گمرکی و قوانین مربوط به مالیات‌های غیرمستقیم، به دقت فرایند تعیین، وصول و استفاده از این درآمدها را تنظیم می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که سیاست‌های اقتصادی کشور در جهت حمایت از تولید ملی و استقلال اقتصادی به‌ پیش می‌رود.

تاثیر مالیات غیر مستقیم بر اقتصاد

مالیات‌های غیر مستقیم نقش کلیدی در سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها ایفا می‌کنند و به عنوان ابزاری برای تعدیل توزیع درآمد و حمایت از اقشار کم درآمد مطرح هستند.

براساس مدل‌های اقتصادی نظیر CGE، مشاهده شده است که مالیات‌های غیر مستقیم باعث بهبود توزیع درآمد خواهند شد ولی این موضوع اثرهای متفاوتی بر خانوارهای شهری و روستایی دارند.

در این میان استفاده از انواع نرم‌افزار حسابداری مانند نرم افزار محاسبه حقوق و دستمزد کارگران، امکان مدیریت دقیق‌تر مالیاتی و تسهیل فرآیندهای حسابداری را فراهم می‌آورد.

پرداخت یارانه به واردات، هرچند که به‌ کاهش هزینه‌های مصرفی کمک می‌کند ولی احتمال دارد تاثیر منفی بر اقتصاد خانوارهای روستایی داشته باشد؛ زیرا ممکن است باعث کاهش تقاضا برای محصولات داخلی شود که بخش قابل‌توجهی از آن توسط این خانوارها تولید می‌شود.

از سوی دیگر، اعمال مالیات بر کالاهای وارداتی و ارائه معافیت‌های مالیاتی برای برخی بخش‌ها، سبب کاهش هزینه‌های تولید و افزایش سودآوری برای سرمایه‌گذاران داخلی می‌شود.

بررسی قوانین مالیات‌ های غیر مستقیم

قوانین مالیات‌های غیر مستقیم که یکی از اجزاء کلیدی سیستم مالیاتی هر کشوری به شمار می‌روند، بر دو اصل اساسی تجمیع عوارض و مالیات بر ارزش افزوده متکی هستند.

در بخش تجمیع عوارض، قانونی مشتمل بر ده ماده وجود دارد که به جزئیات و ضوابط مرتبط با عوارض و حقوق ورودی کالاها و خدمات می‌پردازد. این قانون، در نظر گرفتن 4 درصد از مبلغ کل دریافتی از کالاهای وارد شده به‌عنوان ارزش گمرکی را پیش‌بینی کرده است و به این ترتیب، مجموع دریافتی را تحت عنوان حقوق گمرکی و سود بازرگانی تعریف می‌کند.

از سوی دیگر، مالیات بر ارزش افزوده 10 درصدی سال 1403 به‌عنوان یکی دیگر از اشکال مالیات بر معاملات در این دسته قرار دارد که با 51 ماده و تبصره‌های مربوطه، رویه‌های اجرایی و معیارهای محاسبه این نوع مالیات را تعیین می‌کند.

هر دو بخش از این قوانین، نقش بسزایی در تنظیم بازار، حمایت از تولید داخلی و تامین منابع مالی دولت ایفا می‌کنند.

پرداخت مالیات‌ غیر مستقیم با نرم‌ افزارهای حسابداری

در این مقاله، به‌بررسی دقیق مالیات‌های غیر مستقیم و انواع مختلف آن‌ها پرداختیم. مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و مالیات بر مصرف به‌عنوان دو نمونه اصلی از مالیات‌های غیر مستقیم مورد‌تحلیل قرار گرفتند.

علاوه‌بر این، به نقش حیاتی این مالیات‌ها در توسعه اقتصادی و اجتماعی و نیز تامین بخش عمده‌ای از درآمدهای دولتی اشاره کردیم. برجسته‌ترین بخش مقاله، بررسی قوانین مالیات‌های غیر مستقیم و تاثیر آن‌ها بر اقتصاد بود.

همچنین، به نقش کلیدی نرم افزارهای حسابداری در محاسبه دقیق و سهولت اجرای این نوع مالیات‌ها اشاره کردیم، که چگونگی پرداخت و مدیریت آن‌ها را برای کسب‌وکارها و فروشندگان تسهیل می‌بخشد. قیمت نرم افزارهای حسابداری در مقایسه با راهکارها و کاهش هزینه‌هایی که برای ما دارند به‌‌عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است.

سوالات متداول