معرفی روش های ارزیابی طرح های سرمایه گذاری

در سرمایه گذاری هدف سرمایه گذار اغلب رسیدن به سود بالا و مد نظر اوست. این سرمایه گذاری می‌تواند به صورت کوتاه مدت یا بلند مدت باشد. اما برای اینکه شما به سرمایه گذاری در یک پروژه ترغیب شوید، باید در مورد تمامی مراحل سرمایه گذاری و بازدهی احتمالی آن اطلاعات لازم را داشته باشید.

بنابراین می‌توانید از طریق آشنایی با روش های ارزیابی طرح های سرمایه گذاری، به عنوان راهی برای کشف این موضوع نگاه کنید. با ما همراه باشید تا به صورت تخصصی این موضوع را با ذکر مثال بررسی کنیم.

تعریف ارزیابی سرمایه گذاری

طراحان هر پروژه برای تأمین مالی نیاز به جذب سرمایه گذاری دارند. اما سرمایه گذاران به سادگی بودجه خود را در یک پروژه پیاده نمی‌کنند. اغلب آن‌ها از طریق شیوه‌های تحلیلی و روش های ارزیابی طرح های سرمایه گذاری استفاده می‌کنند تا بتوانند میزان سودآوری سرمایه خود را در طول عمر دارایی در کنار ملاحظات گوناگون تخمین بزنند. ارزیابی سرمایه گذاری باعث می‌شود که منابع در سطح مناسب به کار گرفته شوند.

در اصل این شیوه باعث می‌شود جذابیت هر پروژه برای سرمایه گذاری تعیین شده و بر اساس آن بودجه بندی لازم و تأمین مالی طرح تجاری انجام شود. برای کسانی که قرار است در این زمینه معامله یا به عبارتی سرمایه گذاری کنند، استفاده از ارزیابی مالی، نوعی تحلیل بنیادی محسوب می‌شود که می‌تواند روندهای بلند مدت و میزان سودآوری درک شده را به آن‌ها نشان دهد.

هدف از ارزیابی طرح‌های سرمایه گذاری چیست؟

پاسخ به این سؤال واضح است، زیرا تجزیه و تحلیل روند یک سرمایه گذاری، بخش مهمی از برنامه ریزی مالی محسوب می‌شود. به عبارت ساده تر استفاده از روش های ارزیابی طرح های سرمایه گذاری به افراد کمک می‌کند تا تصمیمات بهتر و آگاهانه تری در مورد محل سرمایه گذاری دارایی خود بگیرند. این شیوه می‌تواند موارد مهمی را به سرمایه گذاران نشان دهند.

برای مثال ریسک‌های سرمایه گذاری را مشخص خواهد کرد یا از مزایای بالقوه طرح مورد نظر سخن خواهد گفت. در کل ارزیابی یک طرح سرمایه گذاری به عنوان عاملی مهم برای ایجاد تعادل بین ریسک سرمایه گذاری در برابر بازده مورد انتظار محسوب می‌شود.

کسانی که کار ارزیابی یک طرح سرمایه گذاری را بر عهده دارند، باید به پاسخ این پرسش دست پیدا کنند که آیا بازدهی که سرمایه گذار انتظار آن را می‌کشد، ارزش ریسک کردن دارد یا خیر؟ در واقع کار ارزیاب نیز تشخیص این موضوع است.

روش های ارزیابی طرح‌های سرمایه گذاری هر یک به عنوان معیاری از بازده تخمینی سرمایه گذاری محسوب می‌شوند. البته این شیوه‌ها بر اساس فرض‌های احتمالی و افق‌های پیش روی سرمایه‌ گذاری به پیش بینی شرایط می‌پردازند.

انواع روش‌‌های ارزیابی طرح‌ های سرمایه‌گذاری کدام است؟

برای موفقیت در یک پروژه، باید تجزیه و تحلیل مالی بر اساس یک برنامه ریزی استراتژیک باشد تا بتواند اهداف سازمانی را دنبال کند. به همین دلیل سرمایه گذار باید از روش های ارزیابی طرح های سرمایه گذاری قابل اعتماد استفاده کنند. تنها در این صورت است که هزینه‌های سرمایه گذاری و درآمدهای احتمالی آن به صورت حدودی قابل تخمین هستند. تکنیک‌ها یا روش‌های سرمایه گذاری شامل موارد زیر می‌شوند.

• دوره بازگشت سرمایه
• نرخ بازده داخلی
• ارزش فعلی خالص

زمانی که سرمایه گذاری یک پروژه از لحاظ عملکرد آتی بررسی می‌شود، حسابداران هزینه‌های موجود را با درآمد به دست آمده احتمالی تخمین خواهند زد. هزینه شامل جریان خروجی نقدی مورد نیاز برای سرمایه گذاری می‌شود. این در حالی است که درآمد آتی یا درآمد حاصل از فروش در پایان یک دوره زمانی به دست می‌آید.

دوره بازگشت سرمایه (PBP)

دوره بازگشت سرمایه (Payback period) یا دوره بازپرداخت که با فرمول (PBP) مشخص می‌شود، به صورت هزینه سرمایه گذاری ایمنی، تقسیم بر جریان سود سالانه محاسبه می‌شود. این دوره با محاسبه زمان مورد نیاز برای بازیابی سرمایه که معمولاً به سال بیان می‌شود، تعریف خواهد شد. این فرمول زمانی به شکل گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد که پیش بینی جریان‌های نقدی در طولانی مدت دشوار باشد.

دوره بازگشت سرمایه معمولاً به عنوان یک فرمول شروع تولید تا زمان بازیابی سرمایه گذاری را اندازه گیری می‌کند. به طور کلی این دوره به مدت زمانی گفته می‌شود که هزینه سرمایه گذاری شده بازگردد یا اینکه به نقطه سر به سر برسد. تکنیک (PBP) را می‌توان یک روش بسیار محبوب برای ارزیابی انواعی از پروژه‌های سرمایه گذاری دانست که به بررسی طول پروژه و زمان بندی جریان نقدی می‌پردازند.

برای مثال یک شرکت قرار است مبلغ 10 میلیارد تومان در یک پروژه سرمایه گذاری کند که انتظار می‌رود سالانه 5 میلیارد تومان سود داشته باشد. از آن جایی که سود انباشته در پایان 2 سال به 10 میلیارد تومان می‌رسد، بنابراین دوره بازپرداخت 2 ساله است.

نرخ بازده حسابداری (ARR)

در این تکنیک به عنوان یک معیار اقتصادی از فرمول (ARR) استفاده می‌کنند که طی آن میانگین درآمد یک دارایی را باید بر سرمایه گذاری اولیه شرکت تقسیم کنند. نتیجه به دست آمده از این فرمول نسبت بازدهی را مشخص می‌کند. از (Accounting Rate of Return Method) به طور معمول برای در نظر گرفتن چند پروژه استفاده می‌شود.

برای مثال یک شرکت قرار است 1 میلیارد و 900 میلیون تومان در پروژه ای 8 ساله با بازده مورد انتظار 2 میلیارد و 400 میلیون تومان سرمایه گذاری کند. بر این اساس با توجه به بازده مورد انتظار و زمان پروژه که 8 سال است، متوسط بازده در هر سال 300 میلیون خواهد بود.

ارزش فعلی خالص (NPV)

از دیگر روش های ارزیابی طرح های سرمایه گذاری می‌توانیم به ارزش فعلی خالص (Net present value) اشاره کنیم. این تکنیک به تفاوت بین ارزش فعلی جریان‌های نقدی ورودی و ارزش فعلی جریان‌های نقدی خروجی در یک دوره زمانی اشاره دارد. این معیار مالی به دنبال ثبت ارزش کل یک فرصت سرمایه گذاری است.

برای مثال در پروژه ای با سرمایه گذاری 1 میلیارد و 900 هزار تومانی، سود سال‌های مختلف به شرح زیر است.

• سال اول: 200 میلیون
• سال دوم: 300 میلیون
• سال سوم: 350 میلیون
• سال چهارم: 400 میلیون
• سال پنجم: 400 میلیون
• سال ششم: 400 میلیون
• سال هفتم: 300 میلیون
• سال هشتم: 100 میلیون

مجموع کل درآمد در 8 سال، 2 میلیارد و 400 میلیون تومان خواهد بود. بر این اساس طبق فرمول ارزش فعلی خالص، سود این پروژه 500 میلیون تومان است. با این حال از آن جایی که در طول زمان پول ارزش خود را از دست می‌دهد، از فرمول‌های دیگر با ضرایب مختلف استفاده می‌کنند.

نرخ بازده داخلی

نرخ بازده داخل (Internal Rate of Return Method) که به آن بازده مورد انتظار سرمایه هم گفته می‌شود، در واقع میزان نرخ بازده سرمایه گذاری به ازای مثلاً 1 دلار را نشان می‌دهد. در عمل این تکنیک به عنوان معیاری از سودآوری عمل می‌کند که به چند گروه سرمایه گذار، صاحبان مشاغل و تحلیلگران اجازه می‌دهد گزینه‌های مختلف سرمایه گذاری را با هم مقایسه کنند.

برای مثال سرمایه گذار قرار است 500 میلیون صرف خرید تجهیزات جدید با عمر 4 سال کند. او بر اساس فاکتورهای موجود پیش بینی می‌کند که در طول 1 سال، درآمد نقدی وی به 160 میلیون افزایش پیدا کند. حال شرکت قرار است در پنجمین سال، دستگاه‌های خود را با نرخ 50 میلیون بفروشد. بر این اساس نرخ بازده سرمایه گذاری به شکل زیر محاسبه می‌شود.

• سال اول: 160 میلیون
• سال دوم: 160 میلیون
• سال سوم: 160 میلیون
• سال چهارم: 160 میلیون
• سال پنجم: 50 میلیون

بر اساس فرمول نرخ بازده داخلی، میزان (IRR) این سرمایه گذاری 13 درصد تخمین زده می‌شود.

شاخص سودآوری

مشاغل شاخص سودآوری یا (Profitability Index) را به عنوان معیاری کلیدی برای سنجش جذابیت یک پروژه یا سرمایه گذاری در نظر می‌گیرند. این شاخص، فرمول خاص خود را دارد که توسط تقسیم ارزش فعلی تمام جریان‌های نقدی آتی پروژه بر سرمایه گذاری اولیه محاسبه می‌شود. این شاخص نشان می‌دهد که به ازای هر میزان از سرمایه گذاری چقدر پول به دست می‌آید.

برای مثال اگر ممکن است یک شرکت سرمایه اولیه 1 میلیاردی روی پروژه ای داشته باشد و ارزش فعلی خالص جریانات نقدی آتی آن 1.5 میلیارد باشد، شاخص سودآوری آن معادل 1.5 خواهد بود. یعنی به ازای هر ریال سرمایه گذاری، 1.5 ریال سوددهی خواهد داشت که این روند توجیه پذیر است.

مزایا و معایب روش‌های مختلف ارزیابی طرح‌های سرمایه‌گذاری

روش های سرمایه گذاری هر یک مزایا و معایب خاص خود را خواهند داشت. به همین دلیل باید برای سنجیدن نقاط قوت و ضعف آن‌ها، به این موارد توجه کنید. در ادامه با تفکیک هر روش به مزایا و معایب آن خواهیم پرداخت.

دوره بازپرداخت

+ این روش روی این موضوع تأکید دارد که باید بازدهی سریع اتفاق بیفتد و زمانی که جریان نقدی به عنوان یک مشکل در نظر گرفته می‌شود کاربرد دارد.

_ اتفاقات پس از دوره بازپرداخت بعد از استفاده از این روش نادیده گرفته می‌شوند.

میانگین نرخ بازده

+ در بین روش‌ های ارزیابی طرح های سرمایه گذاری، تنها این شیوه از مفهوم سود بهره می‌برد.

_ با کمک این روش ممکن است نوسانات زیاد از دید تحلیلگران دور بمانند و نرخ سود متوسط گمراه کننده باشد.

ارزش سود خالص

+ با استفاده از این روش میزان ارزش از دست رفته پول در طول زمان تخمین زده می‌شود.

_ تصمیم گیری در زمینه نرخ تنزیل مناسب مشکل است.

جمع‌بندی نهایی

در سرمایه گذاری روی یک طرح باید به موارد متعددی توجه شود. در چنین موقعیتی افرادی که قصد دارند سرمایه خود را وارد پروژه ای کنند، به کمک حسابداران و استفاده از روش های ارزیابی طرح های سرمایه گذاری مشخص می‌کنند که آیا یک پروژه ارزش سرمایه گذاری دارد یا خیر. از جمله تکنیک‌های به کار رفته در این شیوه هم می‌توانیم به ارزش فعلی خالص، نرخ بازده داخلی و دوره بازگشت سرمایه اشاره کنیم.