در صنایع و کارخانه‌های مختلف، در طی فرآیند تولید محصولات، بخشی از مواد اولیه یا محصولات نهایی به دلایل مختلف قابل استفاده نخواهند بود و به عنوان ضایعات درنظر گرفته می‌شوند. ضایعات می‌توانند تأثیر منفی بر هزینه‌ها، درآمدها، سود و زیان و ارزش دارایی‌های شرکت داشته باشند. بنابراین، حسابداری ضایعات یکی از مسائل مهم و حساس در حسابداری تولیدی است که باید با دقت در این خصوص انجام شود تا ضایعات به حداقل برسند.
حسابداری ضایعات نیز شامل شناسایی، ارزیابی، ثبت و تهیه گزارش ضایعات در سیستم حسابداری است. در این مطلب، ما به این موضوع که حسابداری ضایعات چیست خواهیم پرداخت و شما را با انواع ضایعات آشنا خواهیم کرد.
ضایعات چیست؟
ضایعات به موادی گفته می‌شود که در طی فرآیند تولید یک محصول به وجود آمده و قابلیت استفاده در هر فرآیند دیگری را ندارند که می‌توانند به‌صورت جامد، مایع یا گاز باشند و معمولاً بلا استفاده هستند و دور ریخته می‌شوند.
ضایعات می‌توانند ناشی از تبخیر، شکستگی، آسیب، آب رفتگی، خرابی دستگاه، خطای انسانی و… باشند که معمولاً هزینه‌ای را برای شرکت ایجاد می‌کنند و ارزش افزوده‌ای ندارند. برخی از ضایعات ممکن است قابل فروش باشند و بخشی از هزینه‌ها را جبران کنند، اما برخی دیگر غیر‌قابل فروش هستند و به عنوان هزینه‌های غیرعادی در نظر گرفته می‌شوند.
تفاوت ضایعات و زائدات
ضایعات و زائدات دو مفهوم متفاوت در حسابداری تولیدی هستند. تفاوت ضایعات و زائدات در این است که ضایعات محصولات یا موادی هستند که قابلیت استفاده ندارند و از خط تولید حذف می‌شوند، در حالی که زائدات محصولات، موادی هستند که قابلیت استفاده دارند ولی برای تولید محصول‌نهایی لازم نیستند. همچنین ضایعات می‌توانند به دلیل خرابی دستگاه، خطای نیروی انسانی و… ایجاد شوند، در حالی که زائدات به دلیل ماهیت عملیات تولیدی یا فعالیت‌های تشکیلاتی رخ می‌دهند.
حسابداری ضایعات مواد اولیه
حسابداری ضایعات مواد اولیه شامل شناسایی، ارزیابی، ثبت و گزارش ضایعاتی است که در طی فرآیند تبدیل مواد اولیه به محصولات‌نهایی به وجود می‌آیند و به شرکت‌ها کمک می‌کند که هزینه‌های مواد اولیه را تحت کنترل داشته باشند، عملکرد خط تولید را ارزیابی کنند، ارزش ضایعات مواد اولیه را تعیین و بهای تمام شده ضایعات مواد اولیه را محاسبه نمایند.
همچنین باید اشاره کنیم که حسابداری ضایعات مواد اولیه باید بر‌اساس انواع ضایعات و روشهای حسابداری آنها انجام شود.
انواع ضایعات
انواع ضایعات می‌توانند به‌صورت عادی یا غیرعادی دسته‌بندی شوند:
- ضایعات عادی: ضایعاتی که به‌صورت طبیعی و قابل پیش‌بینی در فرآیند تولید ایجاد می‌شوند و میزان آنها در حدود استانداردهای معمول است. ضایعات عادی می‌توانند قابل فروش یا غیر‌قابل فروش باشند. ضایعات عادی قابل فروش به عنوان درآمد جانبی درنظر گرفته می‌شوند و ضایعات عادی غیر‌قابل فروش به عنوان هزینه‌های تولید درنظر گرفته می‌شوند.
- ضایعات غیرعادی: به ضایعاتی گفته می‌شود که در شرایط عادی و موثر تولید به وجود نمی‌آیند، اما قابل کنترل و پیشگیری هستند. معمولا ضایعات غیرعادی در اثر رویدادهای غیر‌منتظره و ناخواسته همچون قطع برق، خرابی ماشین‌آلات، سوء استفاده از مواد اولیه، مهارت کم کارگران و… ایجاد می‌شوند.
ثبت حسابداری ضایعات عادی و غیرعادی
روش ثبت حسابداری ضایعات عادی و غیرعادی بستگی به عواملی همچون ارزش فروش و مقطع بروز آنها دارد. به طور کلی، روشهای زیر را میتوان برای ثبت حسابداری ضایعات استفاده کرد:
- روش هزینه‌های تولید: در این روش، هزینه‌های تولید محصولات سالم و ضایعات به نسبت حجم یا وزن آنها تقسیم می‌شوند.
- روش هزینه‌های مواد اولیه: در روش هزینه‌های مواد اولیه، هزینه‌های تولید محصولات سالم و ضایعات به نسبت ارزش مواد اولیه مصرف شده در آنها تقسیم می‌شوند.
- روش هزینه‌های غیرعادی: در این روش، هزینه‌های تولید ضایعات غیرعادی به عنوان هزینه‌های غیرعادی در صورت سود و زیان ثبت می‌شوند و از سود خالص کسر خواهند شد. این روش زمانی استفاده می‌شود که ضایعات غیرعادی، غیر‌قابل فروش بوده یا ارزش کمی داشته باشند.
حسابداری ضایعات چیست؟
حسابداری ضایعات به سیستم مالی گفته می‌شود که تمام داده‌های مربوط به ضایعات محصولات تولید شده توسط شرکت‌های تولیدی در آن ضبط خواهد شد. ضایعات به واحدهایی گفته می‌شود که با استاندارد تولید محصول مطابقت نداشته و از عملیات تولید کنار گذاشته یا به ارزش قراضه فروخته می‌شوند.
همچنین ممکن است ضایعات دارای ارزش فروش باشند یا نباشند و در عین حال امکان دارد عادی یا غیرعادی باشند. حسابداری ضایعات می‌تواند به شرکت‌های تولیدی کمک کند که هزینه‌ها، درآمدها، سود و زیان، دارایی‌ها و بدهی‌های خود را به درستی مدیریت و گزارش کنند.
ارزش ضایعات
ارزش ضایعات به مقدار پولی گفته می‌شود که میتوان با فروش ضایعات به دست آورد. ارزش ضایعات می‌تواند بر‌اساس قیمت بازار، قیمت تمام شده، قیمت مواد اولیه و… محاسبه شود. ارزش ضایعات می‌تواند تأثیر مثبت بر درآمدها، سود و زیان و ارزش دارایی‌های شرکت داشته باشد. برای مثال، اگر یک شرکت بتواند ضایعات خود را با قیمت بالا به فروش برساند، می‌تواند درآمد جانبی بیشتری کسب کند و هزینه‌های تولید خود را کاهش دهد.
بهای تمام شده ضایعات
بهای تمام شده ضایعات به مقدار پولی گفته می‌شود که برای تولید ضایعات صرف شده است و می‌تواند بر‌اساس روشهای مختلفی همچون روش هزینه‌های تولید، روش هزینه‌های مواد اولیه، روش هزینه‌های غیرعادی و… محاسبه شود. همچنین بهای تمام شده ضایعات می‌تواند تأثیر منفی بر هزینه‌ها، سود و زیان و ارزش دارایی‌های شرکت داشته باشد.
نرم‌افزار حسابداری تولیدی سپیدار
نرم‌افزار حسابداری تولیدی سپیدار یکی از بهترین و کامل‌ترین نرم‌افزارهای حسابداری تولیدی است که می‌تواند به شرکت‌های تولیدی در مدیریت و کنترل هزینه‌ها، درآمدها، سود و زیان، دارایی‌ها، بدهی‌ها، سرمایه‌ها و… کمک کند. برای محاسبه بهای تمام شده تولید روی سپیدار حساب کنید.
کلام آخر
در این مطلب، ما به مفاهیم اساسی و روشهای مختلف حسابداری ضایعات پرداختیم و نشان دادیم که چگونه شرکت‌های تولیدی می‌توانند با استفاده از حسابداری ضایعات، هزینه‌ها، عملکرد، ارزش و سود تولید خود را مدیریت و بهبود بخشند. همچنین نرم‌افزار حسابداری تولیدی سپیدار را معرفی کردیم که در واقع یک نرم‌افزار کامپیوتری کاربردی و قابل اعتماد محسوب می‌شود که برای انجام حسابداری تولیدی طراحی شده است.
شما می‌توانید برای آشنایی با سیستم تولید سپیدار و مشتریان موفق سپیدار به سایت شرکت نرم‌افزاری سپیدار سیستم آسیا مراجعه کنید.