وراق قرضه بهنوعی قرض گرفتن منابع مالی از صاحبان سرمایه، اطلاق میشود. در واقع یک سازمان برای جبران کمبود سرمایه خود، از سرمایهگذاران در ازای فروش اوراققرضه، وام میگیرد. حال سازمان باید در عوض فروش اوراق بهادار، به صاحب سرمایه مزایایی ارائه کند. یکی از اصلیترین مزیتها میزان سود دورهای است که شرکت در بازه زمانی مشخص به سرمایهگذار برمیگرداند. توضیحات کامل مرتبط با اوراققرضه و نحوه بازپرداخت آن به صاحبان سرمایه در چند خط کوتاه قابل‌بیان نیست. ما در این مقاله به بررسی جامع اوراق قرضه، انواع آن و زمان سررسید اوراق قرضه پرداخته‌ایم. چه در جایگاه سرمایهگذار و چه در جایگاه شرکت برای جبران کمبود سرمایه باشید، مطالعه مطلب پیش‌رو اطلاعات کاربردی و مفیدی را به شما ارائه خواهد داد.
اوراق قرضه؛ روشی برای دریافت وام از سرمایهگذاران
هنگامی که یک شرکت یا سازمان نیاز به تامین مالی داشته باشد، اقدام به قرض گرفتن از بانک می‌کند؛ اما ممکن است میزان سرمایه موردنیاز سازمان، از سقف قیمت مجاز وام بانک بیشتر باشد. در این حالت شرکت یا سازمان اقدام به انتشار اوراق قرضه برای فروش به سرمایهگذاران می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، سازمان از سرمایهگذار وام میگیرد. در عوض سازمان یا شرکت موظف است که اصل سرمایه افراد سرمایهگذار را به همراه سود ثابت دورهای، در بازه زمانی‌های مشخص به آنها بازگرداند.
اوراق قرضه یکی از انواع اوراق بهادار هستند. به‌طورکلی اوراق بهادار بهعنوان یک ابزار مالی شناخته می‌شوند که برای مالک خود ارزش مالی ایجاد می‌کند. ازاینرو مالک اوراق می‌تواند آنها را خریدوفروش کند. شما می‌توانید برای اطلاعات بیشتر راجع به انواع دیگر اوراق بهادار و کاربرد آنها مقاله «اوراق بهادار چیست» را مطالعه کنید.
اوراق مشارکت؛ نوعی از اوراق قرضه مطابق با قوانین بانکداری اسلامی
در ایران، معمولا عموم مردم اوراق مشارکت را به نام اوراققرضه میشناسند؛ اما ازآنجاییکه اوراققرضه نرخ سود مشخص و ثابت دارد، بهعنوان دارایی ربوی محسوب میشود. ازاینرو در بانکداری اسلامی ایران، اوراققرضه، منتشر نمیشود. در عوض اوراق مشارکت بهعنوان جایگزین اوراققرضه در ایران عرضه میشود. برخی از تفاوت‌های اوراق مشارکت و اوراققرضه به این شرح هستند:
- اوراق مشارکت فقط به‌منظور تامین مالی پروژه‌های عمرانی یا تولیدی سازمان‌ها عرضه میشود؛ اما ناشر اوراق قرضه می‌تواند در هر زمینه‌ای بدون محدودیت، از منابع مالی اوراق استفاده کند.
- توزیع‌کننده و منتشرکننده اوراق مشارکت (سازمان یا شرکت) ملزم به شرح عملکرد خود به خریداران اوراق در طول مدت استفاده از این دارایی است. اما توزیع‌کننده اوراققرضه نیازی به توضیح عملکرد خود برای سرمایهگذاران ندارد.
- به دارندگان اوراق مشارکت به‌صورت دورهای سود علی‌الحساب پرداخت میشود. یعنی اگر در پایان پروژه، توزیع‌کننده اوراق سود بیشتری کسب کند، مابه‌التفاوت این سود، بهعنوان سود قطعی به صاحبان اوراق مشارکت پرداخت میشود؛ اما صاحبان اوراققرضه از همان ابتدا میزان سود تعیین شده‌ای را مشخص و تا پایان پروژه به‌صورت دورهای همان مقدار را دریافت می‌کنند (ماهیت اسلامی ندارد).
بنابراین، اگر می‌پرسید تفاوت ریسک در این دو نوع سرمایه گذاری چیست، باتوجه‌به موارد ذکر شده باید گفت سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت از ریسک کمتری نسبت به سرمایه‌گذاری در اوراققرضه برخوردار است؛ زیرا در اوراققرضه میزان سرمایه‌گذاری و سود کلی به نرخ بهره اوراق بستگی دارد.
سررسید اوراق قرضه؛ زمان بازپرداخت کل وجه سرمایهگذار به‌همراه سود قطعی
زمان سررسید اوراققرضه به معنای زمانی است که توزیع‌کننده اوراق، سرمایه افراد سرمایهگذار را کامل و به همراه سود دورهای پرداخت کرده است. این زمان سررسید بر اساس نوع پروژه و شرکت می‌تواند به سه دوره زیر تقسیم شود:
- کوتاه‌مدت: بین یک تا پنج سال
- میان‌مدت: بین پنج تا ده سال
- بلندمدت: بیشتر از ده سال
حسابداری را به سپیدار بسپارید
کدینگ حسابداری استاندارد
ثبت ساده دفاتر قانونی
خودکارسازی عملیات پایان سال
گزارش‌های تحلیلی و قانونی
افزایش نظم مالی
سود دورهای و علی‌الحساب اوراققرضه (اوراق مشارکت در ایران) در فواصل زمانی تعیین شده ۱، ۳، ۶ یا ۱۲ ماهه به سرمایهگذار تحویل داده میشود. سرمایهگذار برای دریافت سود دورهای، باید برگه‌های دریافت سود را همراه با اصل اوراق مشارکت به بانک تحویل دهد. در زمان سررسید اوراق قرضه نیز سود قطعی حاصل از پروژه محاسبه و به سرمایهگذار تحویل داده میشود.
انواع اوراق قرضه چیست؟
اوراققرضه (اوراق مشارکت) در ایران به‌طورکلی برای تامین مالی انواع پروژه‌های تولیدی و عمرانی سازمان‌ها در سه نوع منتشر میشود. سازمان‌های مختلف با استفاده از سیستم خزانه داری دریافت و پرداخت می‌توانند اسناد دریافتنی و پرداختنی را برای ثبت بهای خریدوفروش اوراققرضه، گزارش کنند. سه نوع سازمان دولتی، شرکتی و شهرداری اوراق مشارکت را برای جبران کسری منابع مالی خود عرضه می‌کنند که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
اوراق قرضه دولتی؛ درخواست وام دولت از سرمایه‌داران
زمانی که دولت دچار کسری بودجه و مشکل در تامین منابع مالی خود شود، با استفاده از انتشار اوراققرضه از سرمایه‌داران، وام میگیرد. دولت این سرمایه را برای پرداخت حقوق کارمندان، صورت‌حساب‌های مالی، جبران کسری بودجه و سایر برنامه‌های خود استفاده می‌کند. لازم به ذکر است میزان ریسک سرمایه‌گذاری در اوراققرضه دولتی به شرایط اقتصادی هر کشور بستگی دارد. یعنی هر چه شرایط اقتصادی یک کشور پایدارتر باشد، ریسک اوراققرضه برای سرمایهگذار کمتر میشود. ریسک سرمایه‌گذاری روی اوراققرضه کشورهای درحال‌توسعه، بالا است.
اوراق قرضه شهرداری؛ جبران کمبود منابع مالی برای پروژه‌های عمرانی شهر
وقتی مقدار مالیات دریافت شده توسط شهرداری کمتر از میزان لازم برای اجرای پروژه‌های عمرانی شهر باشد، شهرداری اقدام به عرضه اوراققرضه می‌کند. با سرمایه حاصل از فروش اوراققرضه، شهرداری فرایند پروژه‌های عملیاتی مانند ساخت بیمارستان، مدرسه، فرودگاه و … را پیش می‌برد.
اوراق قرضه شرکتی؛ تامین سرمایه برای اجرای پروژه‌های پرهزینه
هنگامی که شرکت‌ها تصمیم به اجرای پروژه‌ای پر هزینه می‌گیرند، پس از تخمین و بررسی هزینه‌ها و درآمدهای پروژه از طریق برنامه های حسابداری شرکتی، برای جبران هزینه و تامین مالی اقدام به فروش اوراق قرضه می‌کنند. توجه داشته باشید که ریسک خرید اوراق قرضه شرکتی از دولتی بیشتر است؛ اما درعین‌حال سود بیشتری نیز خواهد داشت.
آموزش حسابداری اوراق قرضه
در این قسمت مثالی از ثبت سود دریافت شده توسط سرمایه گذار اوراق مشارکت در دفتر روزنامه حسابداری شخص سرمایه گذار را بررسی می‌کنیم. به‌طورکلی شرایط قیده شده در اوراق قرضه به این شرح هستند:
- ارزش اسمی هر ورقه
- تعداد کل ورقه‌ها
- سررسید بازپرداخت: مدت زمان بازپرداخت سرمایه و سود آن به سرمایه گذار
- نرخ سود علی‌الحساب: نرخ سود دورهای
- تاریخ‌های پرداخت سود علی الحساب: بازه زمانی‌های پرداخت سود دورهای (۱، ۳، ۶ یا ۱۲ ماهه)
- تاریخ انتشار اوراق
فرمول محاسبه سود به شکل زیر است که:
بهای تمام‌شده اوراق مشارکت = ارزش اسمی هر ورقه * تعداد ورقه‌ها
میزان سود دورهای = بهای تمام‌شده اوراق مشارکت * نرخ سود علی‌الحساب * بازه‌زمانی پرداخت سود دورهای
یکی از تفاوت‌های اوراققرضه با اوراق بهادار صاحبان سهام این است که صاحبان اوراققرضه، سهام‌دار شرکت نیستند. ازاینرو برخلاف حقوق سهام‌داران، حق رای و دخالت در امور شرکت را ندارند و فقط بهعنوان قرض‌دهنده و طلبکار شرکت شناخته می‌شوند. اگر به دنبال یافتن اطلاعات کامل راجع به حقوق صاحبان اوراق سهام هستید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله «حقوق صاحبان سهام چیست» را برای اطلاع از جزئیات این نوع اوراق بهادار مطالعه کنید.
مثال از ثبت سود اوراق مشارکت در حسابداری سرمایهگذار
در تاریخ ۱۴۰۲/۰۱/۰۱ تعداد ۵۰ برگه اوراق مشارکت به ارزش اسمی ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال توسط شرکت X خریداری شده است. سررسید اوراق مشارکت ۴ساله و نرخ سود علی‌الحساب آن ۱۰ درصد است. این سود دورهای علی‌الحساب در بازه زمانی ۶ماهه توسط سرمایهگذار دریافت میشود. حال ثبت سود در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۳۱ در دفتر روزنامه شرکت سرمایهگذار علم گستر به این شکل است:
۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۵۰* ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰
۱,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۶/۱۲ * %۱۵ * ۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰
| موجودی نقد | ۱,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | |
| درآمد سود علی‌الحساب | ۱,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | |
| ثبت دریافت سود علی‌الحساب اوراق مشارکت در شش ماهه اول | ||
محاسبه بهای خریدوفروش و سود حاصل از اوراق مشارکت به شکل سنتی و دستی برای مبالغ بالا، کار بسیار زمان‌بر و طاقت‌فرسایی است. ازاینرو استفاده از نرم افزارهای حسابداری پیشرفته و استاندارد، باعث میشود تا حجم عظیمی از محاسبات به‌سرعت و به شکل کاملا دقیق انجام شود. در نتیجه علاوه‌بر انجام محاسبات به شکل درست و اصولی، در زمان تیم حسابداری سازمان نیز صرفه‌جویی میشود.
برای مدیریت خرید و فروش اوراق قرضه از نرم‌افزار حسابداری پیشرفته استفاده کنید
نکته‌های گفته شده در این مقاله برای همه اشخاصی که قصد سرمایه‌گذاری با استفاده از خرید اوراق قرضه یا دریافت سرمایه از این طریق را دارند، بسیار مهم است. اوراققرضه که در بانکداری اسلامی ایران اوراق مشارکت نام دارد، توسط سازمان‌ها برای جبران کمبود منابع مالی پروژه‌های تولیدی و عمرانی، عرضه میشود. سرمایهگذاران نیز در قبال خرید اوراق عرضه شده، از سود دورهای پروژه بهره می‌برند.
سازمان‌ها در نهایت هنگام سررسید اوراق قرضه، اصل پول سرمایهگذار به همراه سود دورهای و قطعی پروژه را به طور کامل بازپرداخت می‌کنند. فرایند محاسبه بها و سود اوراققرضه برای سازمان‌ها و سرمایهگذاران، زمان‌بر و پیچیده است. ازاینرو پیشنهاد می‌کنیم برای اجرای دقیق و اصولی فرایند انتشار و خرید اوراققرضه از نرم‌افزارهای حسابداری استاندارد و منطبق با قوانین روز کشور استفاده کنید.
سوالات متداول
اوراق قرضه چیست؟
اوراق قرضه بهنوعی قرض گرفتن منابع مالی از صاحبان سرمایه، اطلاق میشود. در واقع یک سازمان برای جبران کمبود سرمایه خود، از سرمایهگذاران در ازای فروش اوراققرضه، وام میگیرد. حال سازمان باید در عوض فروش اوراق بهادار به صاحب سرمایه، به او مزایایی ارائه کند. یکی از اصلیترین مزیتها میزان سود دورهای است که شرکت در بازه زمانی مشخص به سرمایهگذار برمیگرداند.
تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت در چه چیزی است؟
در ایران، معمولا عموم مردم اوراق مشارکت را به نام اوراققرضه میشناسند؛ اما ازآنجاییکه اوراققرضه نرخ سود مشخص و ثابت دارد، بهعنوان دارایی ربوی محسوب میشود. ازاینرو در بانکداری اسلامی ایران، اوراققرضه، منتشر نمیشود. در عوض اوراق مشارکت بهعنوان جایگزین اوراققرضه در ایران عرضه میشود.
انواع اوراق قرضه در ایران چیست؟
در ایران سه نوع سازمان دولتی، شرکتی و شهرداری، اوراق قرضه (اوراق مشارکت) را برای جبران کسری منابع مالی برای انجام پروژه‌های خود عرضه می‌کنند.