محاسبه حقوق و دستمزد کارکنان بر اساس اینکه فعالیت انجام شده در چه ساعتی از شبانه‌روز و چه روزهایی از هفته اتفاق افتاده است میتواند متفاوت باشد؛ بنابراین، پیش از محاسبه حقوق و دستمزد باید بررسی کنید که کار انجام شده توسط هر فرد از نیروی انسانی شرکت در چه ساعات و روزهایی و تحت چه شرایطی بوده است.
یکی از مهم‌ترین مسائلی که در این بین باید موردتوجه حسابدار حقوق قرار بگیرد این است که هرکدام از کارکنان چه مقدار تعطیل‌کاری در ماه داشته‌اند. در این مقاله سعی می‌کنیم درباره اینکه تعطیل‌کاری چیست و نحوه محاسبه آن بنویسم. علاوه بر این، تفاوت تعطیل کاری با اضافه‌کاری و جمعه کاری را نیز بررسی خواهیم کرد.
تعطیل کاری چیست؟
در قانون کار بندهای مهمی به توضیح درباره تعطیل کاری پرداخته است. دو ماده مهمی که در قانون کار صراحتاً به موضوع تعطیل کاری اشاره کرده‌اند، ماده 62 و 63 قانون کار هستند. در ماده 62 به‌صورت شفاف بیان شده که روز جمعه بهعنوان روز تعطیل برای کارگران باید در نظر گرفته شود. البته توجه به این نکته مهم است که حقوق و مزایای مربوط به روز جمعه باید به‌صورت کامل از سمت کارفرما پرداخت شود.
سؤالی که شاید در اینجا برای شما هم به وجود بیاید این است که آیا تعطیل کاری فقط مربوط به جمعه است یا شامل هر روز تعطیلی که در سال وجود دارد نیز میشود؟ در ادامه به توضیح درباره اینکه تعطیلات رسمی شامل چه تعطیلاتی میشوند و ضریبی که باید برای محاسبه تعطیل‌کاری در این روزها در نظر گرفته شود می‌پردازیم.
تعطیلات رسمی کارگران شامل چه روزهایی میشوند؟
تمام روزهای جمعه و روزهای تعطیل مناسبتی بهعنوان تعطیلات رسمی در نظر گرفته میشوند. علاوه بر این، طبق ماده 63 قانون کار، 11 اردیبهشت که روز کارگر نامیده میشود هم بهعنوان یکی از تعطیلات رسمی برای کارگران به حساب میآید. در همه این روزها کارگر باید تعطیل باشد و درصورتی‌که مجبور به کار در تعطیلات رسمی باشد باید محاسبات حقوق او بر پایه ضریبی که برای تعطیل کاری در نظر گرفته شده انجام شود. در پاراگراف بعدی به شما خواهیم گفت که تعطیل کاری با چه نرخی محاسبه میشود و با یک مثال این موضوع را توضیح می‌دهیم.
ضریب تعطیل کاری چقدر است؟
دستمزدی که بابت تعطیل کاری به کارگر تعلق می‌گیرد بیشتر از مزدی است که به‌صورت عادی به کارگر پرداخت میشود. برای محاسبه تعطیل کاری باید یک ضریب خاص از حقوق را به مبلغ مزد روزانه کارگر اضافه کرد. مزدی که به کارگر بابت کارکردن در روز تعطیل پرداخت میشود، 40% بیشتر از مزد روزهای عادی است. مثلاً اگر مزد کارگر بهازای هر روز 100 هزار تومان باشد، اگر در روز جمعه کار کند باید 140 هزار تومان از طرف کارفرما دریافت کند. این تفاوت به این جهت در نظر گرفته شده است که کارگر از یک روز تعطیل رسمی برای کمک به کسب‌وکاری که در آن فعال هست چشم‌پوشی کرده است.
نحوه محاسبه تعطیل کاری در کارگاه‌هایی که دو روز در هفته تعطیل هستند
نرخی که در قسمت قبلی به آن اشاره کردیم در مورد همه کارگاه‌ها به کار نمی‌رود. طبق تبصره 2 ماده 62 قانون کار، اگر کارگران در کارگاهی کمتر از 6 روز در هفته فعال هستند، مزدی که بابت کارکردن در روز تعطیل می‌گیرند معادل یک ششم مجموعه مزد آنها در هفته خواهد بود. اما در کارگاه‌هایی که 5 روز در هفته فعال هستند و در همین پنج‌روز کارگرها 44 سال کار می‌کنند، مزدی که کارگر باید بابت دو روز تعطیل که در هفته دارد دریافت کند برابر با مزد روزانه خودش باشد و اگر در این دو روز کار کند باید با ضریب 40% به وی حقوق پرداخت شود.
تعطیل کاری برای کارگرهایی که در روز جمعه کار می‌کنند چطور محاسبه میشود؟
سؤال مهمی که اینجا به وجود میآید این است که اگر به دلیل شرایط خاص یک شغل، کارگر مجبور باشد که روز جمعه کار کند، تعطیل کاری به چه شکلی محاسبه میشود؟ برای مثال کارگرهایی که در رستوران‌ها کار می‌کنند برای اینکه بتوانند به مشتری‌های رستوران در روز جمعه هم خدمات بدهند باید در این روز آماده‌به‌کار باشند.
در این موارد یک روز دیگر از هفته باید بهعنوان روز تعطیل مستمر در نظر گرفته شود. توجه داشته باشید که کارفرما نمیتواند کارگر را مجبور کند که تمام روزهای هفته را کار کند. طبق قانون کار ایران هر کارگر حق دارد که حداقل یک روز در هفته تعطیل باشد و هرگونه درخواست کارفرما که بر خلاف این گفته صریح قانون است غیرقانونی در نظر گرفته میشود و کارگر میتواند از آن سرپیچی کند.
تعطیل کاری، اضافه کاری و جمعه کاری چه تفاوتی دارند؟
تعطیل کاری مربوط به همه تعطیلات رسمی است که کارگر در آن روزها مجبور به حضور در محیط کار است. جمعه کاری زمانی اتفاق می‌افتد که کارفرما از کارگر می‌خواهد به‌جای جمعه، یک روز دیگر (برای مثال دوشنبه) را تعطیل باشد و جمعه سرکار بیاید. در این صورت جمعه کاری اتفاق افتاده است و برابر با 40% مزد کارگر باید به او پرداخت شود. اما طبق ماده 51 قانون کار که در مورد اضافه‌کاری در آن بحث شده است، اگر کارگر بیشتر از ساعت مقرر شده برای یک هفته (44 ساعت) کار کند باید بابت هر ساعت اضافه‌کار، 40% مزد بیشتر دریافت کند.
البته اضافه‌کار مانند سایر اقلام حقوق و مزایا نیز در انتهای ماه پرداخت میشود؛ بنابراین نکته مهمی که در مورد اضافه‌کاری وجود دارد این است که باید به تعداد ساعات کار در هفته توجه کرد. یعنی اگر کارگری در یک روز بیشتر از هشت ساعت کار می‌کند لزوماً به این معنی نیست که باید اضافه‌کار دریافت کند. بلکه باید تعداد ساعات کار آن کارگر در ماه مورد بررسی و محاسبه قرار گیرد. برای مطالعه بیشتر درباره جمعه کاری به مقاله جمعه کاری چیست؟ مراجعه کنید.
فرمول محاسبه تعطیل کاری
همان‌طور که در قسمت‌های قبلی این مقاله گفتیم، تعطیل کاری با نرخ 40% بیشتر از مزد روزانه کارگر محاسبه میشود. برای اینکه بتوانید تعطیل‌کاری را محاسبه کنید باید از فرمول زیر استفاده کنید:
دستمزد روزانه تعطیل‌کاری = تعداد ساعات اضافه‌کاری در روز*140% * (7.33 / دستمزد روزانه)
دستمزد ماهیانه تعطیل‌کاری = تعداد ساعات اضافه‌کاری در ماه * 140% * (7.33 / دستمزد روزانه)
با فرمول بالا می‌توانید به‌راحتی مقدار دستمزد پرداختی بابت تعطیل‌کاری به کارگران را محاسبه کنید.
سؤالات متداول
تعطیل کاری را با چه نرخی باید حساب کنیم؟
مزدی که به کارگر بابت کارکردن در روز تعطیل پرداخت میشود، 40% بیشتر از مزد روزهای عادی است. مثلاً اگر مزد کارگر بهازای هر روز 100 هزار تومان باشد، اگر در روز جمعه کار کند باید 140 هزار تومان از طرف کارفرما دریافت کند.
تعطیلات رسمی شامل چه روزهایی میشود؟
تمام روزهای جمعه و روزهای تعطیل مناسبتی بهعنوان تعطیلات رسمی در نظر گرفته میشوند. علاوه بر این، طبق ماده 63 قانون کار، 11 اردیبهشت که روز کارگر نامیده میشود هم بهعنوان یکی از تعطیلات رسمی برای کارگران بهحساب میآید.
آیا کارفرما میتواند از کارگر بخواهد که همه روزهای هفته را کار کند؟
کارفرما نمیتواند کارگر را مجبور کند که تمام روزهای هفته را کار کند. طبق قانون کار ایران هر کارگر حق دارد که حداقل یک روز در هفته تعطیل باشد و هرگونه درخواست کارفرما که بر خلاف این گفته صریح قانون است غیرقانونی در نظر گرفته میشود و کارگر میتواند از آن سرپیچی کند.
تعطیل‌کاری چه تفاوتی با جمعه کاری دارد؟
تعطیل کاری مربوط به همه تعطیلات رسمی است که کارگر در آن روزها مجبور به حضور در محیط کار است. جمعه کاری زمانی اتفاق می‌افتد که کارفرما از کارگر می‌خواهد به‌جای جمعه، یک روز دیگر (برای مثال دوشنبه) را تعطیل باشد و جمعه سرکار بیاید.