مزایده یک راهکار رقابتی برای ارائه یک کالا یا خدمات است که امکان فروش با بالاترین قیمت را فراهم می‌کند. البته فرایند مزایده تشریفات خاصی دارد و به همین سادگی نیست که توضیح آن در یک جمله بگنجد. علاوه‌بر این، انواع مختلفی از مزایده وجود دارد که هرکدام در شرایط خاصی کاربرد دارند.
از جمله انواع مزایده می‌توان به مزایده اموال و خدمات بخش‌های دولتی، اموال توقیف شده به حکم دادگاه تا مزایدهای کوچک و شبکه‌ها و سایت‌های مزایده آنلاین اشاره کرد.
برای آشنایی با فرایند مزایده، انواع مزایده، تشریفات آن و دریافت پاسخ برای سوال «مزایده چیست؟» فقط کافی است 5 دقیقه از وقت خود را به مطالعه این مقاله اختصاص دهید.
مزایده؛ خرید مال به صورت رقابتی یا مال توقیف شده
مزایده یک فرایند رقابتی است که در آن کالا یا خدماتی به بالاترین قیمت فروخته یا واگذار می‌شود. مزایده با نام حراج نیز شناخته می‌شود که در هر دو فرایند کالای به حراج گذاشته شده به فردی که بالاترین قیمت را پیشنهاد دهد فروخته می‌شود. در مزایده محدودیتی وجود ندارد و انواع کالا‌ها مانند اتومبیل، آثار هنری یا ملک و املاک به فروش گذاشته میشوند.
زمانی که یک کالا به مزایده گذاشته می‌شود، خریدار یک قیمت پایه را مشخص می‌کند. سپس این قیمت توسط کارشناس‌ها بررسی خواهد شد تا قیمت برابر با ارزش کالا باشد. درصورتی‌که قیمت تایید شود، کالا با مبلغ پیشنهادی فروشنده با رعایت قوانین و تشریفات مزایده به فروش می‌رسد.
هر مزایده سه رکن اساسی دارد که شامل خریداران، فروشندگان و قیمت مزایده است. توجه داشته باشید جنس خریداری شده از مزایده باید در نرم افزار مالی با جزئیات کامل ثبت شود.
بررسی ماده 79 قانون محاسبات عمومی کشور در مورد مزایده
در ماده 79 قانون محاسبات عمومی کشور در رابطه با اموال دولتی ذکر شده است که «معاملات وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی اعم از خرید و فروش و اجاره و استجاره و پیمانکاری و اجرت کار و غیره (به استثناء مواردی‌که مشمول مقررات استخدامی می‌شود) باید حسب مورد از طریق مناقصه یا مزایده انجام شود.» علاوه‌بر اموال دولتی، اموال توقیف شده نیز از طریق مزایده به فروش می‌رسند.
برای مثال اگر ملک و املاک فردی توسط دولت توقیف شود، باید طبق ماده 114 قانون مدنی با تشریفات و قوانین رسمی از طریق مزایده در دادگاه‌های رسمی به فروش برسد. برای شرکت در مزایده نیازی به داشتن کد اقتصادی نیست و کلیه افرادی که بودجه کافی برای خرید مال را داشته باشند، حضور آن‌ها آزاد است.
کد اقتصادی یک کد برای افرادی است که در اصناف تولید و مونتاژ فعالیت می‌کنند؛ برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌کنیم مقاله «کد اقتصادی چیست؟» را مطالعه کنید.
انواع مزایده – مزایده اختیاری، اجباری و خصوصی
مزایده مال باتوجه‌به علت مزایده و موقعیت، با روش‌های مختلفی انجام می‌شود که هرکدام از آن‌ها قوانین و عرف‌های خاص خود را دارند. از انواع مزایده می‌توان به مزایده اختیاری، اجباری، عمومی، خصوصی و محدود اشاره کرد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
- مزایده اختیاری: در مزایده اختیاری، صاحب مال با تشخیص خود نسبت به مزایده گذاشتن مال اقدام کرده است و هیچ‌گونه فشاری از طرف دولت نیست. هنگامی که سازمان‌های دولتی یا خصوصی قصد مزایده گذاشتن مالی را دارند، با رعایت تشریفات مزایده می‌توانند نسبت به نشر آگهی اقدام کرده و مبلغ مورد نظر خود را پیشنهاد دهند.
- مزایده اجباری: مزایده اجباری، نوعی از مزایده است که به دستور مقام‌های قضایی انجام می‌شود و صاحب مال نقشی در توقف یا شروع فرایند مزایده ندارد. در مزایده اجباری، فرایند فروش مال کاملا حقوقی طی می‌شود و ممکن است نسبت به مزایده اختیاری، مراحل طولانی‌تر شوند.
- برای مثال شرکت‌هایی که بدهی معوقه به بانک یا بدهی خصوصی دارند، بخشی از مال آن‌ها برای مزایده گذاشته می‌شود.
- مزایده خصوصی و محدود: این نوع از مزایده به‌دلیل مسائل خصوصی، امنیتی، حقوقی و سیاسی کاملا محدود و با حضور عده خاصی از افراد برگزار می‌شود. مزایده‌های خصوصی معمولا محرمانه هستند و فقط افراد بالارده دولتی یا خصوصی از آن مطلع میشوند.
- مزایده عمومی: بر خلاف مزایده خصوصی، در مزایده‌های عمومی ابتدا تا انتهای این فرایند شفاف و برای کلیه افراد در دسترس است.
انواع مزایده نسبت به شرایط خاصی که یک ملک یا فرد دارد، متفاوت خواهد بود که پرتکرارترین آن‌ها مزایده‌های عمومی و اجباری هستند. از انواع مزایده عمومی می‌توان به گالری‌های هنری، فروش اموال به علت بدهی اشاره کرد.
مزایده‌های اجباری نیز معمولا به علت بدهی‌های زوج به زوجه (مهریه) و بدهی‌های معوقه شرکت‌های خصوصی و دولتی برگزار میشوند. توجه داشته باشید زمانی که مزایده‌های شرکتی برگزار می‌شود، کلیه اطلاعات و فاکتورهای فروش باید در نرم‌افزارهای حسابداری ثبت شود.
شاید ثبت فاکتور فروش کمی زمان‌بر به نظر برسد، اما شما می‌توانید با استفاده از بهترین نرم افزار حسابداری شرکتی، این فرایند را ساده‌تر پیش ببرید تا در مدت زمان کوتاه‌تری انجام شود.
شرایط تشریفات مزایده دولتی و عمومی
شرایط و تشریفات مزایده، یکی از مهم‌ترین بخش‌های برگزاری مزایده هستند که باتوجه‌به نوع آن، باید رعایت شوند. در صورت عدم رعایت شرایط مزایده، هر کدام از طرفین می‌توانند نسبت به ابطال مزایده اقدام کنند. اولین مرحله از مزایده دعوت عمومی است که دادگاه بر مبنای مواد 113 تا 145 قانون اجرای احکام مدنی با رعایت ضوابط و شرایط، باید یک آگهی عمومی در روزنامه درج کند.
مهلت درج آگهی تا زمان برگزاری مزایده، نباید کمتر از 1 ماه و 10 روز باشد. درصورتی‌که هر یک از طرفین تمایل داشته باشند، امکان درج آگهی به‌صورت خصوصی وجود دارد. پس از انتشار آگهی در روزنامه یا سطح شهر، قیمت پایه توسط فروشنده یا دادگاه تعیین می‌شود و مال به بالاترین قیمت پیشنهادی فروخته خواهد شد. در زمان تعیین قیمت پایه، طرفین تا سه روز مهلت برای اعتراض به قیمت و تجدید نظر کارشناسی را دارند.
فردی که مزایده را برنده می‌شود، باید ده درصد از بهای کل مال را پرداخت کند. باقی مبلغ نیز باید ظرف 1 ماه به دادگاه واریز شود که در غیر این صورت و عدم تعهد پرداخت مابقی مبلغ، وجه پرداختی جهت هزینه آگهی ضبط و مزایده مجددا برگزار می‌شود.
در نهایت پس از پرداخت مبلغ کل مزایده، سند رسمی به نام خریدار ثبت می‌شود و درصورتی‌که صاحب قبلی مال حاضر نباشد، نماینده دادگاه باید در دفترخانه اسناد رسمی، سند را به نام فرد خریدار امضا کند. توجه داشته باشید که اگر ملک مزایدهای با هدف اجرای پروژه پیمانکاری خریداری می‌شود، باید حتما ثبت فاکتورهای فروش در نرم افزار حسابداری پروژه پیمانکاری ثبت گردد.
دسته‌بندی انواع مزایده بر اساس نوع معامله
در فصل پنجم آیین‌نامه معاملات دولتی، موضوع مزایده بررسی شده است که معاملات مزایدهای را به سه بخش تقسیم می‌کند. در ماده 67 قانون برای آگهی مزایده معاملات جزئی ذکر شده که «در مورد معاملات جزئی مأمور فروش مکلف است به داوطلبان معامله مراجعه و پس از تحقیق کامل از بها با رعایت صرفه دولت معامله را انجام دهد و سند مربوط را به تعهداتی که معامله با بیشترین بهای ممکن انجام شده است و با ذکر نام و نام خانوادگی و سمت و تاریخ امضا کند».
هم‌چنین در ماده 37 به نحوه مزایده معاملات متوسط اشاره می‌کند که «اطلاعات کلی در مورد نوع و مشخصات و مقدار مورد معامله و روز و ساعت و محل حراج و سایر شرایطی که لازم باشد باید با آگهی در‌روزنامه و در صورت ضرورت به وسایل و طرف انتشاراتی دیگر از قبیل رادیو و تلویزیون یا الصاق آگهی در معابر به اطلاع عموم برسد».
علاوه‌بر این، در مورد معاملات عمده در ماده 38 آیین‌نامه دولتی ذکر شده است که اگر در آگهی مزایده شرایطی که طبق این آیین‌نامه برای آگهی مناقصه پیش‌بینی شده، در صورتی که با عمل مزایده منطبق باشد باید رعایت شود.
شرکت در مزایده و قوانین و تشریفات سازمان های دولتی
در این مقاله به سوال «مزایده چیست؟» پاسخ دادیم و انواع مزایده را بررسی کردیم. توجه داشته باشید که برای برگزاری هرکدام از مزایدهها، باید شرایط و قوانین خاصی در نظر گرفته شود؛ زیرا نسبت به نوع مزایده عمومی یا خصوصی قوانین و فرایندها متفاوت خواهد بود.
توجه داشته باشید که فروش یا خرید مال در مزایده حتما باید فاکتور رسمی داشته باشد تا در نرم افزارهای حسابداری ثبت شود. برای مثال اگر ملک با هدف اجرای پروژه پیمانکاری خریداری شده است، فرایند خرید و فاکتورها باید حتما در نرم افزار حسابداری پیمانکاری وارد شوند.
اگر اطلاعات کافی را ندارید، توصیه می‌کنیم نگاهی به مقاله «آموزش حسابداری پیمانکاری» داشته باشید. هم‌چنین می‌توانید تجربیات و نظرات ارزشمند خود را در مورد انواع مزایده و نکات مهم شرکت در مزایده از طریق بخش نظرات همین صفحه با ما و سایر خوانندگان مجله سپیدار سیستم به اشتراک بگذارید.
سوال متداول
انواع مزایده چیست؟
انواع مزایده شامل خصوصی، عمومی، اجباری و اختیاری میشوند که هرکدام از این مزایدهها شرایط خاصی برای برگزاری دارند.
مزایده چیست؟
به فرایندی که یک مال به علت بدهی یا به خواسته شخص در دادگاه به فروش گذاشته می‌شود تا با بالاترین قیمت به فروش برسد، مزایده گفته می‌شود.