آیا برای شما هم این پرسش ایجاد شده است که مفهوم علی الحساب چیست؟ در حسابداری با لغات متعددی برخورد خواهیم کرد که برخی از آن‌ها جنبه عمومی و برخی دیگر جنبه تخصصی تری دارند. عبارت علی الحساب یکی از مفاهیمی است که در مشاغل مختلف به صورت مکرر مورد استفاده قرار می‌گیرد و به مبلغ پولی اشاره دارد که قبل از موعد به کننده کار، حال چه کارمند باشد، چه کارگر و حتی پیمانکار، پرداخت میشود.
در ادامه به شما نشان می‌دهیم که علی الحساب چیست و در مقایسه با سایر مفاهیم مانند پیش پرداخت چه کاربردی دارد.
ماهیت علی الحساب چیست؟
در حسابداری علی الحساب به مبلغی گفته میشود که یک شخص حقیقی یا حقوقی قبل از زمان مقرر از سوی کارفرمای خود دریافت میکند. برای مثال وقتی کارمند یک سازمان دولتی مثل یک بانک قبل از رسیدن پرداخت حقوق در آخر ماه درخواست مبلغی میکند، به آن مبلغ پرداخت علی الحساب می‌گویند.
علاوه بر علی الحساب، ما با مفهومی به نام صورتحساب علی الحساب مواجه هستیم که بد نیست با آن آشنا شویم. صورتحساب علی الحساب در واقع صورت یا گزارش دریافت شده از سیستم حسابداری است که مبلغ پرداختی علی الحساب در آن ثبت شده است.
اما زمانی که وارد مباحث حسابداری می‌شویم، خواهیم دید که دارایی‌ها و بدهی‌ها هر کدام در یک سمت معادله قرار می‌گیرند که مطابق با آن گروه اول در سمت راست و گروه دوم در سمت چپ ثبت می‌شوند. حسابداران صورتحساب گروه دارایی‌ها را بدهکار و صورتحساب گروه بدهی‌ها را بستانکار نامگذاری می‌کنند.
بر این اساس باید با دو نوع علی الحساب دریافتنی و پرداختنی هم آشنا باشید که با توجه به توضیحاتی که دادیم و برای درک بهتر به صورت مجزا آن‌ها را در ادامه شرح خواهیم داد.
بررسی علی الحساب پرداختنی
پرداختنی‌ها در علی الحساب در واقع مربوط به یک حساب بدهی هستند. این علی الحساب در واقع به دریافتنی‌هایی گفته میشود که به دلیل یک فعالیت رخ داده در گذشته باید در آینده تسویه شوند.
بررسی علی الحساب دریافتنی
علی الحساب دریافتنی در واقع همان صورتحساب پرداختی‌هایی است که باید در آینده تسویه شود و با ماهیت بدهکار شناخته میشود.
تفاوت مساعده و پیش پرداخت با علی الحساب
گفتیم که علی الحساب به پرداختی قبل از موعد در قبال کار انجام شده می‌گویند که البته بخشی از دستمزد اصلی است. این در حالی است که پیش پرداخت به نوعی پرداختی گفته میشود که قبل از انجام کاری توسط یک تجارت به شخص حقیقی یا حقوقی پرداخت میشود. پیش پرداخت می‌تواند شامل بخشی از هزینه یا کل آن محسوب شود.
برای مثال زمانی که یک شرکت بخواهد در ازای دریافت خدماتی به یک شخص دیگر کل هزینه را به صورت کامل و قبل از شروع کار پرداخت کند، در واقع همه هزینه را پیش پرداخت کرده است. در حالی که پیش پرداخت می‌تواند تنها بخشی از مبلغ کل باشد.
مساعده نیز نوعی علی الحساب محسوب میشود که قبل از برنامه معمول مورد نظر به افراد فعال و درگیر در یک طرح و پروژه پرداخت میشود. در حالی که پیش پرداخت به عنوان ابزاری برای پیشگیری از عدم پرداختی محسوب میشود، مساعده برای تأمین مخارج کارکنان یا طرف معامله به آن‌ها پرداخت میشود.
مالیات علی الحساب واردات کالا چیست؟
علی الحساب تنها در امور حسابداری معمول مشاغل مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. بنابراین وقتی می‌گوییم علی الحساب چیست، باید به صورت گسترده تری به کاربرد این مفهوم بپردازیم.
هر وارد کننده ای برای رد کردن محصولات خود از گمرک و وارد کردن آن‌ها به بازار موظف است که مالیات تعیین شده از سوی دولت را پرداخت کند. وارد کنندگان نیز مانند سایر مشاغل باید در یک زمان مشخص از سال، نسبت به پرداخت مالیات خود اقدام کنند.
اما گاهی وارد کنندگان برای اینکه از ضرر و زیان‌های احتمالی پیشگیری کنند، قبل از اینکه موعد پرداخت مالیات آن‌ها فرا برسد، مبلغ مالیات را از قبل پرداخت می‌کنند. به این مبلغ مالیات علی الحساب واردات کالا می‌گویند. نکته جالب این است که این نوع پرداختی علی الحساب، ماهیت بدهکار دارد.
پرداخت مالیات علی الحساب واردات در اظهارنامه مالیاتی با نرخ 4 درصد ارزش گمرکی ثبت و تخمین زده میشود. به طور کلی وقتی می‌گوییم مالیات واردات علی الحساب چیست، منظور در واقع همان میزان سودی است که هر شرکت در انتهای سال مالی در دفاتر حسابداری خود به ثبت می‌رساند.
تفاوت مالیات مقطوع و مالیات علی الحساب چیست؟
به عنوان کسی که یک فعال اقتصادی محسوب میشود یا به نوعی با این روند سر و کار دارد، آشنایی با تفاوت مالیات مقطوع و مالیات علی الحساب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در قانون به این موضوع به صراحت پرداخته شده است که مالیات مقطوع یعنی اینکه به جز این مالیات شما ملزم به پرداخت مالیات دیگری نیستید.
یک مثال روشن از مالیات مقطوع زمانی است که می‌خواهید ملکی را بخرید. مالیاتی که برای نقل و انتقال ملک گرفته میشود، در واقع همان یکبار است و شما دیگر نیازی نیست در هیچ زمانی (مگر در زمان معامله دوباره ملک) مالیات آن را پرداخت کنید.
ضمن اینکه این نوع از مالیات‌ها بدون نیاز مراجعه به اداره دارایی و تنها با حضور در دفترخانه‌ها وصول خواهند شد. اما سؤالی که بسیاری با آن مواجه هستند این است که آیا مالیات مقطوع نوعی مالیات علی الحساب محسوب میشود؟
اگر با دقت توضیحات مرتبط به تعریف علی الحساب را بررسی کرده باشید، متوجه خواهید شد که پاسخ منفی است. زیرا همانطور که گفتیم مالیات مقطوع مالیاتی است که یک بار پرداخت دارد. در حالی که مالیات علی الحساب تنها بخشی از مالیات اصلی است که قبل از موعد پرداخت میشود.
در زبان ساده تر می‌توانیم مالیات علی الحساب را نوعی مالیات پیش پرداخت هم در نظر بگیریم. البته یک نکته مهم در مالیات علی الحساب باید مورد توجه قرار گیرد و آن هم این است که ممکن است مالیات دیگری بعد از آن وصول نشود. یعنی کسی که مالیات علی الحساب را پرداخت کرده است، ممکن است در زمان سر رسید پرداخت مالیات مشخص شود که دیگر مبلغی را به عنوان مالیات به اداره دارایی بدهکار نیست.
بررسی سایر مفاهیم مرتبط با علی الحساب
تا اینجا گفتیم که علی الحساب چیست و تمامی موارد حسابداری مرتبط با آن را بررسی کردیم. اما این مفهوم در موارد دیگری هم به کار می‌رود که در ادامه به شرح آن‌ها می‌پردازیم.
مبلغ علی الحساب
مبلغ علی الحساب بر اساس مقررات موجود از سوی یک کارفرما به پیمانکار پرداخت خواهد شد. در چنین پروژه‌هایی این مبلغ تحت هیچ شرایطی نباید بیشتر از 70 درصد قیمت نهایی محصولات و یا بهای خدمات انجام شده باشد.
شهریه علی الحساب
شهریه علی الحساب ممکن است در هر سازمان آموزشی مانند مراکز تحصیلی غیر دولتی یا دانشگاه‌ها مورد استفاده باشد. این واژه در زمان انتخاب واحد دانشگاه‌ها بیش از هر زمان دیگری به چشم می‌خورد و شامل یک پرداختی موقتی به دانشگاه‌ها میشود تا دانشجو بتواند برای حضور در ترم جدید ثبت نام کند. مابقی مبلغ شهریه از میزان علی الحساب پرداختی کسر و در طول ترم از دانشجویان اخذ میشود.
سود علی الحساب
سود علی الحساب نیز به مبلغی گفته میشود که بانک‌ها به مشتریان خود پرداخت می‌کنند. در واقع این سود قبل از تعیین سود قطعی در یک دوره زمانی معین پرداخت و تنها بخشی از سود اصلی محسوب میشود.
کدینگ علی الحساب در ترازنامه
حسابداری به عنوان یک فرآیند مدیریت مالی بسیار پیچیده محسوب میشود که مفاهیم زیادی را در خود جای می‌دهد. اما یک تحلیلگر حسابداری برای اینکه بتواند به خوبی موضوعات مرتبط را قابل فهم کند و به راحتی به آن‌ها دسترسی داشته باشد، هر رویداد مالی را در دسته کوچک تری قرار می‌دهد که به آن کدینگ می‌گویند.
کدینگ علی الحساب در ترازنامه حسابداری، قرار گرفتن آن در گروه دارایی‌هاست و به عنوان دارایی‌های جاری با کد 11 مورد بررسی قرار می‌گیرد.
جمع بندی
در این مطلب گفتیم که علی الحساب چیست و چگونه محاسبه میشود. به طور کلی علی الحساب به مبلغی گفته میشود که در قبال انجام کاری پرداخت شده است. البته نکته مهم در علی الحساب در مقایسه با دستمزد این است که علی الحساب قبل از سر رسید دستمزد به فرد حقیقی یا حقوقی پرداخت میشود.
علی الحساب در حسابداری بسیار مورد توجه است و کدینگ مخصوص به خود را دارد. ضمن اینکه در مالیات هم از این اصطلاح و کارکرد آن استفاده زیادی میشود. البته علاوه بر این، علی الحساب به عنوان یک مفهوم کاربردی برای پرداخت شهریه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی مختلف، به منظور پرداخت سود بانک‌ها تا زمان سر رسید سود قطعی صاحب حساب و هنگام پرداختی کارفرمایان به پیمانکاران هم استفاده میشود.